Avrupa Birliği Dayanışma Fonu'ndan 400 milyon Avro'luk hibe

2023 yılının başlarında meydana gelen yıkıcı depremlerin ardından yürütülen toparlanma çalışmalarına finansman kaynağı sağlamak üzere Avrupa Birliği Dayanışma Fonu'ndan (EUSF) 400 milyon Avro’luk bir hibe sağlanması doğrultusunda Komisyon, bugün Türkiye ile bir anlaşma imzaladı.
 
Anlaşma, Uyum ve Reformlardan sorumlu Komisyon Üyesi Elisa Ferreira ile Dışişleri Bakan Yardımcısı Mehmet Kemal Bozay tarafından Brüksel'de imzalandı.
 
Anlaşma kapsamında sağlanacak olan bu destek, 2002'de devreye alınışından bu yana EUSF kapsamında herhangi bir aday ülkeye verilen en yüksek mali katkı olup Mart 2023'te düzenlenen Uluslararası Bağışçılar Konferansı’nda AB tarafından Türkiye’ye dönük açıklanan 1 milyar Avro’luk desteğin bir parçasıdır. Komisyon ve AB Konseyi Dönem Başkanı İsveç’in ortak ev sahipliğinde düzenlenen Konferans, Türkiye ve Suriye'de meydana gelen depremlerden etkilenenler için toplam 7 milyar Avro tutarında bir bağış toplanmasına yardımcı olmuştur.
 
Komisyon tarafından 23 Ağustos 2023’te kabul edilen EUSF-AB Dayanışma Fonu paketinin bir parçası olan ve bugün anlaşması imzalanan 400 milyon Avro tutarındaki bu hibe, depremlerin ardından Türkiye'ye yeni bir destek sağlamış olacaktır.
 
Türk makamları yardımı:
 
- Sağlık, eğitim, su ve atık su yönetimi alanlarında altyapının onarılması;
- Nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak üzere geçici barınma sağlanması; ve
- Ülkenin zengin kültürel mirasının korunmasına yönelik tedbirlerin uygulanması
 
amacıyla kullanmayı planlamaktadır.
 
Komisyon, Türkiye'ye yönelik 400 milyon Avro tutarındaki bu EUSF yardımını tek bir defada aktaracak. Türkiye'nin fonları kullanmak için, ödemenin yapıldığı günün başlayarak 18 aylık bir süresi olup bu sürenin sona ermesinden 6 ay sonra, bir uygulama raporu sunması gerekmektedir.
 
Konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada Uyum ve Reformlardan sorumlu Komisyon Üyesi Elisa Ferreira şunları söyledi:
 
“Ülke tarihinin en kötü felaketlerinden biri olan bu felaketin Türk halkı üzerinde yol açtığı yıkıcı etkileri gördükçe, her birimiz büyük bir şok yaşadık. Kaybedilen hayatlar ve yıkılan yuvalar karşısında Avrupa genelinde, büyük bir duygu birliği oluştu. İşte bu nedenle bu desteğin AB Dayanışma Fonu kapsamında, aday bir ülkeye verilen en büyük destek olması hiç de şaşırtıcı değil. Aynı zamanda Türkiye de ilk defa bir Dayanışma Fonu desteği alıyor. Desteğe ihtiyaç duyulduğu bir anda Avrupa, yalnızca üyesi olan ülkeler için değil; komşuları için de harekete geçiyor. AB Dayanışma Fonu, ülkelerle ve halklarla dayanışma içinde olmak demektir."
 
Arka Plan
AB'nin afet sonrası toparlanmaya yönelik ana araçlarından biri olan EUSF, AB dayanışmasının somut bir ifadesidir. Üye Devletlere ve katılım sürecindeki ülkelere büyük doğal afetlerin yol açtığı mali yükün üstesinden gelmelerinde yardımcı olmaktadır. Nisan 2020'den bu yana, AB'nin COVID-19 pandemisiyle mücadele çabaları çerçevesinde, EUSF'in kapsamı büyük çaplı halk sağlığı acil durumlarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
 
2002 yılından bu yana EUSF, 24 Üye Devlet (artı Birleşik Krallık) ve 3 katılım ülkesinde (Arnavutluk, Karadağ ve Sırbistan) 129 afet durumunda (109 doğal afet ve 20 sağlık acil durumu) müdahaleler için 8,2 milyar Avro'nun üzerinde bir meblağı harekete geçirmiştir.
 
Çok-Yıllı Mali Çerçeve (MFF) orta vadeli gözden geçirme paketinin bir parçası olarak AB Konseyi 1 Şubat 2024 tarihinde, 2024-2027 dönemi için Dayanışma ve Acil Yardım Rezervi'nin, EUSF ve Acil Yardım Rezervi arasında paylaştırılarak 1.5 milyar Avro arttırılmasına karar vermiştir.

Türkiye'yi 6 ve 20 Şubat 2023 tarihlerinde vuran iki yıkıcı deprem, 16 milyon insanın geçim kaynaklarını etkilemiş ve konut, altyapı ve üstyapılarda büyük hasara yol açmıştır. AB Sivil Koruma Mekanizmasının devreye sokulmasının ardından 21 AB Üye Devleti ile Arnavutluk, Karadağ, Norveç ve Sırbistan, AB Acil Müdahale Koordinasyon Merkezi ve Türk makamları ile koordinasyon halinde arama-kurtarma ekipleri ve yardım sunmuştur. Ayrıca ikili ilişkiler kapsamında ilave destekler sağlanmıştır.

Mart 2023'te düzenlenen Uluslararası Bağışçılar Konferansı sırasında AB, Türkiye için 1 milyar Avro taahhüt etmiş ve bugüne kadar bu miktarın neredeyse tamamı harekete geçirilmiştir:

- Depremlerin hemen ardından AB, insani yardım fonlarından 78.2 milyon Avro'yu Türkiye için harekete geçirmiştir. Komisyon ayrıca, sağlık ve kırılgan durumdaki kişilerin (özellikle kadın ve çocuklar) korunmasının yanı sıra tarım sektörünün toparlanması ve belediye altyapısı ve mirasın rehabilitasyonu için işbirliği fonlarından (IPA-II programından) 66.8 milyon Avro daha sağlamıştır.

- Komisyon, Türk makamlarıyla yakın istişare içerisinde, etkilenen bölgelerdeki mültecilere ve ev sahibi topluluklara altyapı rehabilitasyonu ve sosyo-ekonomik yardımla destek olmak üzere 355.6 milyon Avroluk bir paket hazırlamıştır.

- Komisyon, belediyelerin faydalanacağı bir Avrupa Yatırım Bankası (AYB) kredisini desteklemek üzere 35 milyon Avro tutarında garanti tahsis etmiştir. Bu finansman içme suyu, kanalizasyon ve yağmur suyu şebekelerinin yanı sıra atık su arıtma tesislerinin rehabilitasyonu, inşası ve genişletilmesini destekleyecektir. Ayrıca su hizmetleri için akıllı sistemlerin, makine ve ekipmanların satın alınmasına ve kurulmasına da destek verecektir.

- Konsey ve Avrupa Parlamentosu'nun EUSF desteğinin harekete geçirilmesine yönelik onayının ardından Komisyon, AB Dayanışma Fonu kapsamında 400 milyon Avroluk ek yardım kararı almıştır. Bu fonlar sağlık, eğitim, su ve atık su alanlarındaki kritik altyapının yeniden inşası için kullanılacaktır. Fonların bir kısmı da halkın ihtiyaçlarına yönelik geçici barınmanın sağlanması ve kültürel mirasın korunması için tahsis edilmiştir.