Balıktan koronavirüs bulaşır mı?

Tüm dünyayı etkilemeye devam eden koronavirüs salgını Türkiye'de de hızla yayıldı ve can almaya devam ediyor. Bu salgından korunmak için önlemler hızla alınırken sosyal izolasyon gereği evlerimize kapandık. Dışarı çıkmamız gerektiğinde de artık maskemizi takıyoruz. Peki, bütün bunlar yeterli mi, hastalıktan korunmak için neler yapmalıyız, hastalıkla ilgili son gelişmeler neler? 

MERAK EDİLEN SORULAR VE YANITLARI...

Virüs özellikle "0-10 yaş arası çocukları etkilemiyor" deniliyor. 7 aylık bebeğim nötropeni hastası. Nötrofil değerleri zaman zaman düşük çıkıyor. Bu durumda virüsün yaratabileceği risk yüksek mi olur? Eğer öyleyse sosyal izalasyonun dışında verilebilecek ek gıda, vitamin var mıdır?

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ümit Arman Eşref, "Nötropeni hastalarının eğer değerleri çok düşük ise immünologlar tarafından sürekli antibiyotik tedavisine başlanır ama antibiyotiklerin virüsler üzerine etkisi bulunmuyor. Nötropeni için kanıtlanmış bir vitamin veya mineral desteği maalesef yok" diyor.

Dalağı olmayan insanların koronavirüs riski nedir, neler yapmalıyız?

Dahiliye Uzmanı Dr. Hüseyin Çimen, "Dalağı olmayan kişilerde risk fazladır. Bu kişilerin mümkün olduğunca evden çıkmayıp, ilaç tedavilerini aksatmamaları gerekiyor" uyarısında bulundu.

Koronavirüs sadece ishal belirtisi gösterebilir mi? 

Koronavirüs ateş, öksürük, nefes darlığı semptomlarıyla ortaya çıkar. Bazı hastalarda ishal, bulantı, kusma şeklinde sindirim sistemi bulgularının da tabloya eşlik ettiği bildirildi.

Koronavirüs için diyabet hastalığının seviyesi ne olmalıdır? Sabah ve akşam kullandığım bir ilaç var. Şeker dahil kan değerleri tamamen normal ve periyodik kontrollerini aksatmayan biri yine risk grubunda sayılır mı?

Diyabet kkronik hastalık grubunda olduğu için, risk faktörü yüksektir. Risk grubunda sayılır.

Ben laboratuvar cihazlarının teknik servisiyim, biz kendimizi nasi koruyabiliriz? Eldiven, maske, gözlük, tulum giymekteyim ama yine de korkuyoruz sürekli laboratuvarlara hastanelere girmekteyiz. Çocuklarımız ve ailemize bulaştırma korkusu içerisindeyim, ekstra nasıl bir önlem alabiliriz? Bu işi yapmaya mecburuz, laboratuvar test cihazları bozulduğunda gitmemek olmuyor... 

Dr. Hüseyin Çimen, şunları öneriyor; koruyucu önlemlerinizi almaya devam ediniz, zaten alıyorsunuz. Uyku düzeni ve beslenmenize dikkat edin. Ailenize bulaştırmamak için, koruyucu ekipmanlarınızı ev ortamına sokmamanız gerekiyor.

42 yaşındayım yıllardır ankilozan spondolit ve romatoid artit iltihaplı hastalıklarım var. Özel sektörde çalışıyorum, Covid-19 hastalığına karşı risk grubunda mıyım? Eğer öyle ise iş yerinde ne yapmalıyım? 

Evet, risk grubundasınız. Takip edildiğiniz romatoloji uzmanınca değerlendirilip, risk faktörüne romatoloji uzmanınca kronik hastalık raporu düzenlenebilir.

Bu aralar kalp krizleri ile ilgili ölümler çok oluyor bunun virüsle bir alakası var mı? Bazen başım kilitleniyor gibi oluyor, kafamın sağı ve solunda basınç hissediyorum ama başka herhangi bir sıkıntım yok. Acaba bu virüsün bir belirtisi olabilir mi? Bu rahatsızlık arada bir oluyor, şimdiye kadar hiç yoktu...

Kalp krizi ile Covid-19 virüsünün direkt saptanan bir ilişkisi şu an için yok. Yalnız birtakım kalp hastalıklarına neden olabileceği biliniyor. Kalp kasını etkileyerek, miyokardit, perikardit denilen durumlara yol açabilir. Tansiyonunuzu ölçtürmeniz önerilir. 

Covid-19 artık hayatımızın bir parçası haline gelecek mi? Gribin, soğuk algınlığının yanında artık her yıl covid-19 da görülmeye başlanacak mı?

Bu duruma alışmalıyız. Ancak ileriki durumu şu an için belirtmek oldukça güç.

Kendimi iyi hissetmediğimi varsayalım. Biraz ateşim var, başım ve vücudum ağrıyor, Covid-19 olmuş olabilir miyim? Evime yürüme mesafesindeki özel hastanelere başvurup uygun görülürse ücretsiz test ve tedavi olabilir miyim?

Sağlık Bakanlığının açıklamalarına göre, bu testler sadece devlet ve korona hastanesi ilan edilen özel hastanelerde yapılabiliyor. Bu hastanedeki hekimlerin uygun gördüğü durumlarda yapılıyor. Onun dışındaki hastanelerde test yapılamıyor.

Balık alabilir miyiz, koronavirüs bulaşabilir mi?

60-70 derece üzerinde 30 dakikadan fazla pişmiş yiyeceklerde virüs yaşayamıyor diye biliniyor.

Koronavirüs tedavisinde kullanılan ilaç tüm risk altında bulunan sağlıkçılara profilaksi amaçlı verilebilir mi?

Birtakım farklı görüşler var ancak net bir durum mevcut değil.

Virüs ne zaman biter? Türkiye'nin gidişatı nasıl?

Bu soruya yanıt verecek hiçkimse yok. Halkımız Sağlık Bakanlığının önerilerini titizlikle uygulamalı.

Tip 2 diyabetliyim, dışarıda sürekli maske kullanmalı mıyım? Genç yaştaki diyabet hastaları için hastalığı atlatmada yaş faktörünün faydası olabilir mi?

Dışarı mümkün olduğunca çıkmayın. Çıkmak zorundaysanız maske mutlaka takın. Kronik rahatsızlıklarda yaş faktörünün çok fazla etkisi yoktur.

Spastik kolon hastaları koronavirüs risk grubuna giriyor mu?

Bilindiği kadarıyla spastik kolon hastalığı kronik hastalık grubunda değildir. Beslenme ve uyku düzeninize dikkat ediniz. İlaç kullanıyorsanız, ilaçlarınızı aksatmayınız.

Aşı bulunuyor olması ilacın da yakında bulunacağı anlamına mı geliyor. Farkları nedir?

Aşı ve tedavide kullanılacak ilaçlar çok farklı kategoridedir. Aşılar profilaksi yani hastalanma riskinizi azaltmanız için uygulanır. İlaçlar ise, hastalığın tedavisinde kullanılır.

İçilebilir gümüş suyu ile ilgili bir çalışma var mı? Virüslere karşı koruma sağladığı doğru mudur?

İçilebilir gümüş suyunun herhangi bir sağlık durumu için etkili olduğuna dair bir kanıt yok.

Cerrahi maskeler yeniden kullanılabilir mi ya da yıkanabilir mi?

Cerrahi maskeler tek kullanımlıktır, bu nedenle maske ile işiniz bittikten sonra çöpe atmalısınız. 

Ankilozan Spondilit (AS) hastası 28 yaşındaki oğlum şu an sadece ağrı kesici kullanıyor, baskılayıcı ilacı almıyor. Ancak ağzında aft çıktı. Hastalığı genel olarak onu daha fazla riskli gruba sokar mı?

Ankilozan Spondilit hastalığının tek başına koronavirüs enfeksiyonuna yakalanmak ya da şiddetli hastalık geçirmek için bir risk faktörü olduğunu düşünmek için elde bir neden yoktur. Ama tedavide kullanılan ilaçlardan bazılarının risk oluşturması mümkündür. Ayrıca hatırlamak gerekir ki herkeste olduğu gibi AS hastalarında da yaş, sigara, eşlik eden böbrek hastalığı, kronik akciğer hastalığı diyabet gibi faktörler riski artırır. 

50 yaşımdayım, sarkoidoz (sebebi tam olarak bilinmeyen, başta akciğerler olmak üzere göz, lenf bezleri, deri, kalp, beyin gibi organları tutabilen bir hastalık) hastasıyım. Şu anda aktif değil ama aile hekimiyim. Tedavide kullanılan bir ilaç nedeniyle risk grubunda olduğum söylendi. Ancak idari izin kullandırılmıyor, idari izinli olmam gerekmez mi?

Aile hekimlerinin klasik devlet memurlarından apayrı bir çalışma statüsü bulunuyor. Aile hekimleri, hizmet alım amacıyla düzenlenen idari hizmet sözleşmesi ile çalıştırılıyorlar. Daha önce kamuda görev yapmış olan aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları, kurumlarında ücretsiz/aylıksız izinli sayılırlar.

Kanun uyarınca, aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanlarının yıllık izinleri 30 gündür. Ayrıca beş gün kongre ve seminer izni ile yıllık izin bitiminden sonra mazeretleri nedeniyle beş gün idari izin verilebilir. Hastalık durumunda, bir malî yılda en çok on günlük dönemler halinde toplam kırk güne kadar, hekimin uygun görmesiyle hastalık izni verilebilir.

Aile hekimleri her ne kadar 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olmasalar da kamu görevi yapıyorlar. Koronavirüs dolayısıyla risk grubunda yer almanız halinde aslında idari izinli sayılmanız gerekir. Her ne kadar 40 güne kadar hastalık izni kullanma hakkınız bulunsa da koronavirüs karantinası sırasında aile hekimlerinin idari izinli sayılmasına yönelik mevzuattaki eksikliğin bir an evvel giderilmesi hakkaniyetli olur.

Virüs poşette ne kadar süre yaşıyor? 

Koronavirüsün kartonda 24 saate kadar, plastik ve paslanmaz çelik yüzeylerde 2-3 güne kadar hayatta kalabildiği belirtiliyor. 

İnternette satılan siyah maskeler (nano maske) koronavirüse karşı koruyucu mu? 

Bu maskeler koruyuculuk olarak cerrahi maskelerden daha üstün değil. Ama yıkanabiliyor olması, yüze daha iyi oturması tercih nedeni olabilir. 

Banka ve PTT şubelerine maskesiz girmek yasak mı?

Koronavirüse karşı alınan önlemler kapsamında insanların kalabalık olarak bulunduğu yerlerde maske kullanımı zorunlu hale getirildi. Örneğin, market, pazar alanları, toplu ulaşım araçları gibi...

Sokak hayvanları korona taşıyıcısı olabilir mi? Nasıl yaklaşmak lazım, özellikle kediler virüsü taşıyabilir mi?

Koronavirüsün köpek ve kedilerde hastalık oluşturduğuna dair herhangi bir kanıt veya veri yok.

Koronavirüse yakalanan bir kişi iyileştikten sonra ikinci kez hasta olur mu? 

Uzmanlar iyileşen koronavirüs hastalarının yeniden aynı hastalığa yakalanabileceğini ancak bunun nadiren görülebileceğini belirtiyor. 

Fırından ya da bakkaldan alınan ekmeği tüketmekte risk var mıdır? 

Ekmeğin Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ön gördüğü koşullarda hijyenik olarak üretilmesi ve çalışanların da kurallara riayet etmesi durumunda risk oldukça düşüktür. Ancak yine de endişe duyuyorsanız eve almış olduğunuz ekmeği dilimleyerek tost makinasında ya da fırında 90 derecede kısa bir süre ısıtmanız yeterli olacaktır.

Para ile alışveriş koronavirüs riski açısından risk oluşturur mu?

Para elden ele gezen ve her gün temas edilen bir madde olduğu için en kirli madde olarak tanımlanıyor. Bu nedenle uzmanlar para yerine kredi kartı kullanılmasının daha uygun olduğunu dile getiriyor.

Gribe yakalanan bir kişide koronavirüs görülme riski artar mı?

Bununla alakalı bir bilgi yok. Ancak mevsimsel grip bile hapşırık ve burun akıntısı hariç koronavirüsün başlangıç bulguları ile birbirine benzeyebilir.

73 yaşında entübe hastamız var. Kök hücre tedavisi uyguluyoruz, faydası olur mu? Biraz iyileşme olduktan sonra immun plazma tedavisini devreye sokmak doğru mudur?

Spesifik bir soru ancak genel hatlarıyla; kovid hastalığına bağlı başlangıç düzeyinden yoğun bakıma gidene kadar bütün tedaviler standarttır ve Bilim Kurulu ile Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenmiştir. Ancak bu tedavilere yanıt vermeyen özellikle ilerlemiş hastalarda bazı başka ilaçlar ya da tedavi yöntemi denenebilir. Başka hastalıklarda kullanılan ve teorik olarak faydalı olabileceği öngörülen ilaçlar da bu kapsamda denenebilir. Kök hücre, immünglobulin ve diğer tedaviler de Sağlık Bakanlığı'ndan izin alınarak kullanılabilen tedaviler arasındadır. Ancak bu tedaviler her hasta için ayrı ayrı değerlendirilerek karar verilir.

Koronavirüs aşısı ne zaman çıkacak?

İnsanlar üzerinde güvenle kullanılabilecek bir aşının en erken bir yılda üretilebileceği bildiriliyor.

Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) hastalığı olan kişiler koronavirüsten daha fazla mı etkileniyor? 

Akdeniz Ateşi Hastaları ve Ailevi Akdeniz Ateşi hastalığı kronik otoinflamatuvar bir hastalık olup ataklar ve sessiz dönemler halinde seyreder. FMF’de (Aile Akdeniz Ateşi) organ ve sistemler de etkilenebilir. Örneğin; böbrek tutulumu olan hastalar daha ağır tablolarla seyredebilir. Bu nedenden dolayı hastaların kendilerini Covid-19’dan korumaları çok önemlidir. Hastaların kullanacağı ilaçlar ve hastalıkla ilgili bilgi almak için romatoloji uzmanlarına danışmaları tavsiye edilir.

FMF hastalığı tekrarlayan ateş atakları ile giden bir hastalıktır. Genellikle ateşe eşlik eden başka klinik semptomlar olsa da bazı hafif ataklarda ateş ön plandadir ve diğer belirtiler yok ya da hafiftir. Covid-19 enfeksiyonun en sık belirtilerinden birisi de ateş olduğu için, FMF hastaları bu konuda dikkatli olmalı; ateşli bir durum yaşadıklarında Covid-19'un diğer belirtileri bakımından kendilerini sorgulamalıdır. Covid-19 belirtileri şunlardır:

* Yüksek ateş

* Kuru öksürük

* Boğaz ağrısı

* Nefes darlığı

* Yorgunluk

* Koku duygusunun kaybı

* Bir şüphe durumunda hastalar hekimlerine ulaşmalıdır.

KORONAVİRÜSLE İLGİLİ EN ÇOK MERAK EDİLENLER SORULAR  

1- Yeni tip koronavirüs (Covid-19) nedir?

İlk kez Çin’in Wuhan kentinde görülen ve hayvandan insana bulaştığı belirtilen koronavirüs, solunum yolu enfeksiyonuna sebep olan ve insandan insana geçebilen bulaşıcı bir virüstür.

2- Koronavirüs belirtileri nelerdir?

Koronavirüs belirti vermeden ilerleyebileceği gibi bazı belirtiler de gösterir. En çok karşılaşılan belirtiler ise ateş, öksürük ve nefes darlığı. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği gelişebilir.

3- Koronavirüs nasıl bulaşır?

Hasta bireylerin hapşırmaları, öksürmeleri ile ortama saçılan damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Kişiler, hastaların solunum parçacıklarıyla kirlenmiş yüzeylere dokunduktan sonra ellerini yıkamadan yüz, göz, burun veya ağızlarına götürdüklerinde de virüsü alabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.