Sinyalizasyon nedir, ne işe yarar, trenlerde gerekli mi, Ankara kazasının nedeni o mu?

 Sinyalizasyon nedir sorusu kafalarda dolaşırken Ankara'da meydana gelen tren faciasının nedeni olarak gösteriliyor. Sinyalizasyon nedir, trenlerde gerekli mi, Ankara kazasının nedeni o mu?

Metroya binerken hiç düşündünüz mü; her seferinde işaret yönlerinin olduğu yerde kapılar nasıl açılıyor? Kapıları kim neye göre açıyor ve kapatıyor? İstasyonda durma süresini kim belirliyor? Acil butonuna bastığınızda metroyu durduran ne? Metronun hızını ne belirliyor? Metronun istasyona kaç dakika sonra geleceğini söyleyen sistem, bunu nasıl algılıyor? Bu soruların tek cevabı var "Sinyalizasyon".

Metrolarda, hafif metrolarda, trenlerde kısacası raylı sistemlerde en önemli konulardan biri de sinyalizasyonun sağlanmasıdır. Sinyalizasyon demek; her şeyin saniyesine ve milimetresine varana kadar belirlenmesi, müdahale edilmesi demektir. Eğer raylı sistemlerde sinyalizasyon sorunu çıkarsa sonu ölüm gibi felaketlerle sonuçlanabilir.

Sinyal sistemi, raylı sistemlerin olmazsa olmazıdır. Sinyal sistemi demiryolu hatlarını düzenlediği için hayati önem arz etmektedir. 2004 yılında Pamukova'da 41 kişinin ölümüne yol açan tren kazası sinyalizasyon eksikliğinden dolayı meydana gelmişti.

Raylı Sistemlerde Sinyalizasyonun Tarihçesi

Demiryolu ilk gelişmeye başladığı yıllarda sadece hızlı bir ulaşım aracı olarak kabul ediliyor, önlem alınmıyordu. Ayrıca trenlerin hızıda çok düşük olduğu için kontrol daha kolay oluyordu. Yol boyunca yolun açık olduğu ve önde tren olmadığı varsayılıyordu.

Fakat zamanla yaşanılan kazalardan ve problemlerden sonra çözüm amacıyla işaretçi görevliler hat üzerine konulmaya ve bu şekilde tren işletmeleri yapılmaya çalışılmıştır. Ancak, tren hız ve ağırlıklarının ve aynı zamanda trenlerin bağlandığı araç/vagon sayılarının artması, makinistlerin görüş mesafesi içinde trenlerin durdurulması veya emniyetli şekilde ilerletilmeleri problem olmaya başlamıştır. Bu nedenle, tehlikeli bölgelerden önce işaretlerin tekrar edilmesi ihtiyacı doğmuştur. Fakat işaretlerin veya flamaların uzaklardan görülememesi tren hareketlerini kısıtlamış ve işaretçilerin arttırılması ihtiyacını doğurmuştur.

1840’lı yıllarda hız, emniyet ve ekonomi bakımından trenler için belli aralıklar tespit edilmiş ve bu müddetlerde karşılaşma noktalarına varmaları talimatı verilmişti. Fakat bu yöntemde trenlerin aksi veya aynı istikamette yol alan diğer trenlerden haberi olmamakta idi. Bu eksiklik düşünülerek zaman aralık metodu yerine mesafe aralık yöntemine geçildi. Bu yöntemde demiryolu hattı kısımlara bölünmüş yani bloklar oluşturulmuş ve her bloğun başına bir işaret konmuştur. Bu işaretler vasıtası ile makinistler girmekte oldukları blokların işgal edilmiş olup olmadığını anlıyorlardı.

Mesafe aralık yönteminin uygulanması sabit hat sinyallerinin keşfine yol açmıştır. Telgrafın keşfi ile beraber sinyal operatörleri bir sonraki istasyona blokların durumunu bildirerek trenlerin hareketlerini yönlendirmişlerdir. Bir evvelki sinyal operatörü bir sonraki istasyondan müsaade istiyor ve memur devreye yol verdikten sonra müsaadeyi veren memur kendi istasyonundaki sinyal devresini çalıştırabiliyordu.

Trenler arasını belirli miktarlarda mesafelendirmek düşüncesi ile tatbik edilen sinyal sistemi 1900’lü yıllarda, Kontrol operatörleri tarafından elle çalıştırılan blok sistemi, kontrollü elle çalıştırılan blok sistemi, yarı otomatik blok sistemi, Otomatik blok sistemi, mekanik blok sistemi gibi değişik sistemlerle gelişmeye devam etmiştir.

Sinyalizasyon Sistemleri

Günümüzde her raylı sistem aracını kendine özel emniyet çeşidi vardır. Tramvaylar zaman zaman trafiğe de girdiği için görerek sürüş, tünel metrolarında ise böyle bir durum sözkonusu olmadığı için interlocking sistemi ile sürüş sağlanır.