Gazeteciler Cemiyeti 2021 yılı ÖiB raporu açıklandı

Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilgin, 2022 yılı başında Türkiye’nin demokratik, sosyal ve hukuk devleti ilkelerinden uzaklaşmış olmasından üzüntü ve endişe duyduğunu belirterek, “Maalesef basın özgürlüğü açısından geçtiğimiz yıl içerisinde pek fazla olumlu gelişme olmadı. Cezaevindeki gazeteci sayısında yıl sonunda düşüş sağlanmasına karşın meslektaşlarımız aleyhine yargılamalarda ısrarcı olunduğunu görüyoruz. 2021 yılı boyunca erişim engellemeleriyle ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ suçlaması basın ve ifade özgürlüğüne karşı en önemli tehdit araçları olarak not edildi” dedi. 

“Sorumsuz cumhurbaşkanı” ilkesinin “partili cumhurbaşkanı” öncesi döneminden kaldığını, hatırlatan Bilgin, günümüz gerçeklerinde ülkede icranın başı ve partili bir cumhurbaşkanını eleştirmenin suç olmaktan çıkarılması gerektiğini vurguladı. Bilgin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yönetime gelmesinden bu yana 160 binden fazla “cumhurbaşkanına hakaret” soruşturması başlatılmasının ciddi bir anormalliği gösterdiğini söyledi.

Bilgin, Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için Basın (ÖiB) programı kapsamında yayınlanan Aralık ayı raporu ve 2021 yılı yıllık raporuna ilişkin yazılı açıklamasında, Türkiye’nin geleceğinden yana asla umutsuz olunmaması gerektiğini ancak yakın geçmişte ve bugünlerde tanıklık edilen olumsuzlukların da kaygı verici olduğunu kaydetti.

Aralık ayında bireysel ifade özgürlüğü ve vatandaşlık hakları bakımından oldukça sıkıntılı gelişmeler gözlendiğini kaydeden Bilgin, ÖİB programı Aralık ayı raporu kapsamında, “Erişim engelleme kararlarıyla hedefteki internet mecrasında bu sefer sosyal medya platformlarında paylaşılan sokak röportajları da hedef alındı. Kendine Muhabir’den Hasan Köksoy, Sade Vatandaş isimli YouTube kanalının sahibi Mehmet Koyuncu, İlave TV sahibi Arif Kocabıyık ve kameramanı Turan Kural, “kişisel verileri alenen yaydıkları” iddiasıyla gözaltına alındı. Sokak röportajlarıyla milyonlarca izleyiciye seslenen ve gazetecilik yaptıklarını belirten bu isimler, ev hapsi ve yurt dışı çıkış yasağı şartıyla serbest bırakıldı. Böylece sokağa çıkmaları, sokak röportajı yapmaları engellenirken, aslında vatandaşlara görüşlerini ifade etmeleri yasağı getirilmeye çalışıldı. Bu durum demokrasiyle izah edilemez” tespitini paylaştı. 

ÖİB 2021 yılı yıllık raporu incelendiğinde ise basın özgürlüğü ihlalleri niteliğindeki adli süreçlerde olumlu yönde değişiklik kaydedilmediğini belirten Bilgin, “Yıl içerisinde yargılamalar devam etmesine karşın cezaevindeki gazeteciler sorununda hükümlü ve tutuklu sayılarındaki düşüş ile kısmen olumlu eğilim ortaya çıktı. Gazetecilik faaliyeti nedeniyle özgürlüğünden mahrum gazeteciler ile ilgili yargı süreçleri takibiyle hazırlanmakta olduğumuz ÖİB raporlama çalışmamızda açık kaynaklardan yapılan bilgi derlemesi itibariyle Aralık 2020’de hapiste 43 hükümlü, 29 tutuklu olmak üzere toplam 72 basın mensubu bulunmaktaydı. 2021 yılında ise Ocak sonunda hapiste 42’si hükümlü ve 26’sı tutuklu olmak üzere toplam 68 gazeteci cezaevinde iken Aralık ayı sonunda hapiste 23 hükümlü ve 21’i tutuklu veya gözaltında olmak üzere toplam 44 gazeteci bulunduğu kayda geçti” bilgilerini aktardı.

Bilgin, “Türkiye, 2021 yılında demokratik, sosyal ve hukuk devleti ilkelerine aykırı gelişmelere sahne olmasıyla uluslararası arenada da bir parçası olmayı hedeflediği Avrupa Birliği’nden uzaklaştığı görüşüyle gündemdeydi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) da, 2020 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin insan hakları ihlalleriyle ilgili inceleme altındaki dosyalar sayıları itibariyle Rusya’dan sonra ikinci sırada olduğunu ve 62 bin civarındaki mevcut başvuru dosyasından 11.750’sinin Ankara aleyhinde olduğunu açıklamıştı. Türkiye’nin 2021 yılında AİHM nezdindeki durumu ülke durumu özellikle de Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kararlarına da aykırı uygulamalarda ve cezalandırmalarda ısrarlı olunmasıyla değişmedi. AYM ve AİHM kararlarına uyulmamasından kaynaklı Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi Türkiye için ihlal süreci başlatması ise 2022 yılına ilişkin endişelerimizi arttırdı. Umuyoruz ülke tarihimizde demokratik ülkeler kategorisi dışında değerlendirilmemize yol açacak herhangi bir adım atılmaz. Hükümetimiz reform iddiasıyla yasal değişiklikleri yeniden yargı paketleri adıyla hayata geçirirken, çelişkili biçimde yargımıza ve bağımsızlığımıza güven duyulmamasıyla verilen kararlara yönelik uluslararası kamuoyunda artan eleştirilere tanıklık ediyoruz” diye konuştu.

Yıl boyunca tüm dünyada olduğu gibi Covid-19 virüsü kaynaklı salgın süreci devam ettiğini işaret eden Bilgin, ÖiB’in yıllık raporu itibariyle 2021 yılında basın ve ifade özgürlükleri anlamında şu gelişmelerin kayıtlara geçtiğini de anımsattı:

“Türkiye’de virüs bulaşıcılığı pek etkinlik için hükümet/devlet tarafından yasaklama gerekçesine dönüştü. Ancak yıl içerisinde aşı karşıtlarınca yapılan eylemlere müdahale edilmemesi yanı sıra iktidarca kalabalıkları ağırlayan etkinlikler yapılması da sıklıkla ‘Virüs kişi ve mekan mı seçiyor?’ sorusuyla tartışmalara neden oldu. İfade özgürlüğü kapsamında yıl boyunca akademisyenleri ve öğrencileri hedef alan tartışmalar yanı sıra Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan ile MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin sert şekilde suçladığı Osman Kavala’nın tutukluluğu ön plandaydı. AİHM kararına rağmen Kavala’nın İstanbul Silivri Cezaevi’nde tutuklu olması yılın sonunda Türkiye’yi uluslararası arenada ve özellikle Avrupa’yla ilişkilerinde sıkıntılı bir sürece sürükledi. Geçen sonbaharda ‘kişilik hakları’ gerekçesiyle internet içeriklerine yasaklamalar öngören düzenleme, ağırlaştırılan hükümler de eklenince, 2021 yılı boyunca en önemli ifade ve basın özgürlüğü sorunlarından birisi olarak ön plana çıktı. Bu kararları akademik ve hukuki boyutlarıyla raporlama çalışması yürüten İfade Özgürlüğü Derneği’nin web sitesindeki bilgilerin de kamuoyu hafızasından silinmesi için alınan kararlar izledi. RTÜK ile ilgili gelişmeler bağlamında, 2021 yılı içerisinde hükümete yakın TV kanallarına yönelik çok sınırlı bir cezai yaptırımlarım uygularken, gazetecilik çerçevesince sorgulayıcı yayın kuruluşları Halk TV’ye 23, Tele 1’e 21, Fox TV’ye 15, KRT’ye sekiz ve Habertürk’e dört olmak üzere toplamda 71 ceza kesti ve bu cezalar ile kanallardan toplam 21 milyon 500 bin Türk Lirası tahsil ettiği açıklandı. Olumlu gelişme niteliğinde Gazeteciler Cemiyeti’nin de hukuku mücadele yürüttüğü Emniyet Genel Müdürlüğü’nün (EGM) toplumsal olaylardaki görüntü yasağı genelgesine karşı İçişleri Bakanlığı ve EGM’nin itirazlarına karşın Danıştay anayasaya aykırılık kararını korudu. Danıştay, basın kartları yönetmeliğiyle ilgili de Cemiyet ile birlikte diğer meslek örgütleri başvurusu lehine yürütmeyi durdurma kararı aldı.”

ÖiB Aralık ayı raporu ile 2021 yılı yıllık raporuna ve geçmiş aylara ilişkin raporlara ise, www.gc-tr.org, www.pressforfreedom.org ve www.media4democracy.org internet adreslerinden ulaşabilirsiniz.