Böbrek nakli nedir, nasıl yapılır, çapraz nakil nedir, tehlikeli midir?

 

Böbrek nakli, canlı ya da ölmüş birinden alınan organın, böbrek yetmezliği olan bir hastaya nakledilmesi. Bu ameliyattan sonra hastalar bazı ilaçlar kullanır ve tamamen normal hayatına devam ederler. Yani eskisi gibi çalışabilirler, kadınlar çocuk doğurabilirler; ancak en önemlisi nakille birlikte 'hastaların yaşam süresi uzar'.

Böbrek naklinin diyalize göre avantajları nelerdir?

Hiç şüphesiz son dönem böbrek hastaları için böbrek nakli en iyi tedavi yöntemidir. Diyaliz yöntemleri (hemodiyaliz veya periton diyaliz) en iyi şartlarda sağlıklı bir insanın yaptığı işin yüzde 5'ini yapabilir. Başarıyla nakledilen böbrek ise bunun 10 katını (sağlıklı bir insanın her iki böbreğinin yaptığı işin yüzde 50'si)sağlar. Naklin, böbrek yetmezlikli hastalara sağladığı en büyük yararlardan biri 'diyalizden kurtulmaktır'.

Çapraz nakil nedir?

Yakınlarından kan grubu uyumlu vericileri olmayan hastalara uygulanan bir yöntemdir. Kan grubu uymadığı halde yakınına böbrek vermek isteyen çiftler, organ nakli merkezinde doku uyumları göz önüne alınarak çapraz nakle hazırlanır.

Örneğin kan grubu A olan bir alıcının, kan grubu B olan yakını, böbreğini kan grubu B olan başka bir hastaya verirken, ikinci hastanın kan grubu A olan vericisi de böbreğini ilk hastaya verir. Kan grubu A veya B olan hastalar kan grubu uyumlu vericileri olmaması durumunda çapraz nakil adayı olabilirler. Burada bilinmesi gereken önemli nokta; Kan grubu 0 veya AB olan hastaların çapraz nakil olma şansı daha düşüktür. Sonuçta çapraz nakillerdeki vericiler de akraba olmadığından bu nakillerde her iki çiftin etik kurul onayı alması zorunludur.

ÖNCE ETİK KURUL ONAYI

Sağlık Bakanlığı tarafından canlıdan organ ve doku nakillerinin denetiminin kolaylaştırılması amacı ile 'Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi' yönergesinin 7. bendinde yapılan değişiklik 28.06.2004 tarih ve 4690 sayılı onay ile yürürlüğe girmiştir. Buna göre; canlıdan organ ve doku nakli, alıcının dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilecektir. Bu kapsam dışında kalan organ ve doku verici adayların durumları, İlgili Organ ve Doku Nakli Merkezindeki Yerel Etik Kurul tarafından değerlendirilip uygun bulunması halinde nakli gerçekleştirilebilir.

Dördüncü derece hısımlık bağı ile ilgili olarak; Türk Medeni kanununun 17. Maddesinde, 'kan hısımlığının derecesi, hısımları birbirine bağlayan doğum sayısıyla belli olur' denmektedir.

Buna göre; kan hısımlığında kişinin akrabalık derecelerine göre;

1. derece akrabaları: Annesi-babası çocuğu
2. derece akrabaları: Kardeşi-dedesi-ninesi-torunu
3. derece akrabaları: Amcası-halası-dayısı-teyzesi-yeğeni (kardeş çocuğu)
4. derece akrabaları: 3.derecedekilerin çocuklarıdır.

Kayın hısımlığında ise kişinin eş tarafından akrabaları aynı şekilde derecelendirilmektedir.

DOKU UYUMSUZ BÖBREK NAKİLLERİ

Böbrek nakli dendiği an akla 'doku uyumu' gelir. Organ naklinde doku uyumuna sadece böbrek naklinde bakılır. Yani ne pankreas, ne karaciğer, ne kalp, ne ince bağırsakta doku uyumuna bakılmaz. Doku uyumu, kan grubu gibidir. Her insanın doğal olarak 6 doku grubu vardır. Dokuların üçünü anneden, üçünü de babadan alırız. Yani genellikle doku uyumumuz annemizle yüzde 50, babamızla yüzde 50'dir. Kardeşlerle bu oran daha yüksek olabilir ya da daha az olabilir. Hatta bazı kardeşler arasındaki doku uyumu yüzde 100 yani altıda altı olabilir.

ABD'nin resmi verilerine göre; canlı vericili böbrek nakillerinde, beş yıllık başarı oranı, Türkiye'de daha önce bilinenin aksine yalnızca doku uyumu yüzde 100 olan alıcı ve vericiler arasında diğer uyum oranlarına göre farklıdır. 6 doku grubundan 5'inin uyum gösterdiği çiftler arasında yapılan böbrek nakillerinde, 5 yıl sonrası başarı oranı yüzde 80 iken, hiç doku uyumu olmayan çiftler arasında bu oran yüzde 79'dur. Bu nedenle böbrek nakillerinde çağdaş uygulamalarda doku uyumu sorunu büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Çünkü burada şu mantıkla hareket edilmektedir; yüzde yüz uyumu varsa böbrek nakli yapalım ama yoksa da o hastayı diyalize terk etmeyelim.