Türkiye Sakatlar Derneği'nden yapılan yazılı basın açıklaması

Türkiye Sakatlar Derneği’nin BM Kalkınma Programının desteğiyle Türkiye genelinde 1.778 engelli bireyin katılımıyla gerçekleştirdiği kapsamlı saha araştırması, afet ve acil durum süreçlerinin engelli bireyler açısından ne denli eşitsizve dışlayıcı işlediğini ortaya koydu. Araştırma, afet hazırlık düzeyinden bilgiye erişime, tahliye imkânlarından barınma ve destek sistemlerine kadar birçok alanda ciddi yapısal eksikliklerin bulunduğunu verilerle belgeledi.

Afetlere Hazırlık Alarm Veriyor

Katılımcıların yalnızca %1,6’sı kendini afetlere karşı “tam hazır” hissederken, %45,2’si hiç hazırlıklı olmadığını belirtiyor. Evlerinde afet çantası bulunanların oranı sadece %24,4’te kalırken, %80,8’i ailelerinin herhangi bir afet planı olmadığını söylüyor. Engellilerin %63,3’ü ise bugüne dek hiçbir afet tatbikatına katılmamış.

Erken Uyarı Sistemleri Yetersiz

Hayati önemdeki erken uyarı sistemlerinin engelli bireyler için erişilebilir olduğunu belirtenlerin oranı yalnızca %8,9. İşitsel, görsel ve zihinsel engellilere uygun acil uyarı mekanizmalarının bulunmaması, afete maruz kalan engelli bireylerin hayatta kalma şansını doğrudan etkiliyor.

Toplanma Alanları ve Barınma Alanları da Erişilemiyor

Katılımcıların %91,9’u afet durumunda yönlendirilecekleri toplanma ve geçici barınma alanlarının kendileri için erişilebilir olmadığını belirtilen araştırmada ayrıca bu alanların büyük ölçüde fiziksel engeller içerdiği ve gerekli destek hizmetlerinden yoksun olduğu vurgulandı.

Afet Planlarında Engelli Görüşü Yok Sayılıyor

Katılımcıların %84,3’ü yaşadıkları yerlerdeki yerel yönetimlerin afet planlarında kendilerinin fikirlerine başvurmadığını belirtti. Ulusal afet planlarının engellilerin ihtiyaçlarını yeterince karşıladığını düşünenlerin oranı ise sadece %8,3.

Güvensizlik ve Yalnızlık Hissi Hakim

Araştırmaya göre katılımcıların yalnızca %21,5’i afet sonrası yeterli desteğe ulaşabileceğine inanıyor. %71,2’si bir afet anında yalnızca aile ve akrabalarına güvenebileceğini belirtti. Kamusal güvenin düşük olması, engellilerin afet sonrası destek sistemlerine duyduğu güvenin çöküşte olduğunu gösteriyor.

Katılmaya İstekliler ama Dahil Edilmiyorlar

Katılımcıların %85,7’si kendilerine yönelik bir afet eğitimi verilmesi halinde katılmak istediklerini, %55’i ise afet anında başkalarına yardımcı olmak için gönüllü olabileceklerini ifade ediyor. Fakat sistem, bu gönüllüğü görmezden geliyor.

Yasal Yükümlülükler Uygulanmıyor

Araştırma bulguları; BM Engelli Hakları Sözleşmesi, Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi ve Türkiye’nin 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanunu gibi ulusal ve uluslararası düzenlemelere rağmen, engellilerin afet süreçlerinden sistematik olarak dışlandığını açıkça ortaya koyuyor.

Çözüm: Hak Temelli, Kapsayıcı ve Katılımcı Bir Afet Yönetimi

Araştırma yerel yönetimlerin engelli bireyleri afet planlama süreçlerine dahil edeceği sivil katılımın artırılması, erişilebilir erken uyarı sistemleri ve eğitim programları geliştirilmesi, afet barınma alanlarının evrensel tasarım ilkelerine uygun hale getirilmesi gibi somut çözüm önerileri de içeriyor.