Tarhiyat nedir

"Tarhiyat nedir" sorusu son zamanları en çok araştırılan konusu oldu. Peki tarhiyat nedir? İşte merak edilen bütün detaylar ve ortaya çıkan bilgiler...

Vergi alacağının kanunda öngörülen matrah yani oluşan net vergilendirilecek miktar üzerinden belirtilen oranlara göre hesaplanması işlemine tarhiyat denir.

Türk vergi sistemi'nde olağan tarhiyat ve olağanüstü tarhiyat olmak üzere iki tür tarhiyat vardır. Olağanüstü tarhiyat kendi içinde; ikmalen tarhiyat, re'sen tarhiyat ve verginin idarece tarhı olmak üzere üçe ayrılır.

Ödenecek verginin hesaplanmasında vergi matrahı önemli bir yer tutar. Verginin matrahı, üzerine bir oran yada tarife uygulanarak ödenecek vergi miktarının hesaplanmasına yarayan bir ekonomik değer veya fiziki bir unsurdur. Matrahı oluşturan nesneler zaman içinde değişime uğramıştır.

Daha önce de belirtildiği gibi, aynı ekonominin geçerli olduğu dönemlerde matrahlar da buna uygun olarak sayı, adet, metre, metreküp, kilo, ton gibi fiziki ölçüler içinde ele alınmaktaydı. Paralı ekonomiye geçilmekle birlikte, verginin matrahı da bu tür fiziki varlılar yerine parasal değerler ile ifade edilmeye başlanmıştır.

Bunlardan, matrahı ekonomik miktar veya parasal değer olan vergilere "Advalorem (değer)" vergileri; matrahı fiziki ölçülerle belli edilen vergilere de "Spesifik" vergiler denilmektedir. Vergide tarhiyat veya verginin tarhı, matrah üzerine oran veya tarifenin uygulanmasıyla ödenecek verginin miktarının hesaplanması veya bulunması işlemidir.

İkmalen vergi tarhı

Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra, bu vergi ile ilgili olarak ortaya çıkan ve idare tarafından defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak belirlenen bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir.

Re'sen vergi tarhı

Re’sen vergi tarh edilebilmesi için önce matrah veya matrah farkının defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespit edilememiş olması gerekir. Bu hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah farkı üzerinden verginin tarh edilmesidir.

İdarece vergi tarhı

İkmalen ve re’sen tarhiyatı gerektiren haller dışındaki durumlarda, verginin tarhı için vergi kanunları ile belirlenmiş sürelerde müracaat edilmemesi veya aynı kanunlarla yüklenen sorumlulukların yerine getirilmemesi sebebiyle zamanında tarh edilemeyen verginin kanunen belirli matrahlar üzerinden idarece tarh edilmesidir.

İdarece tarhiyat yapıldıktan sonra ihbarnameye ilişkin bilgilerin yer aldığı bir ilan vergi dairesine asılarak ilana ilişkin durum tutanakla tespit edilir. Verginin tahakkuku ve cezanın kesinleşmesi için geçmesi gereken vergi mahkemesinde dava açma süresi; mükellefin bilinen adresine tebliğ yapılan hallerde tebliğ tarihinden, aksi halde tutanakla tespit edilen ilan tarihinden itibaren başlar.