Nispi ve maktu vergi ne demek? Nispi ve maktu vergiler hangileri?

Maliye Bakanı Naci Ağbal, sigaraya uygulanan nispi ve maktu vergilerin yeniden düzenleneceğini açıkladı. Ağbal'ın açıklamalarının ardından vatandaşlar nispi vergi ve maktu vergi terimleri hakkında araştırmalara başladı. Merak edenler için nispi ve maktu vergi ne demek? sorusunun yanıtını özetledik.

NİSPİ VERGİ NE DEMEK? MAKTU (DAMGA VERGİSİ) NEDİR?

Nispi vergilendirme orana dayalı olarak yapılan vergilendirme biçimidir. Bu vergilendirme biçimi oranın söz konusu olabildiği değer esaslı (ad valorem) matraha sahip vergilerde uygulanabilir. Bu vergilendirme biçiminde matraha ilgili vergi oranı uygulanmak suretiyle vergi borcu tespit edilir. Damga vergisinde de nispi vergilendirme biçimi uygulanır.

Damga Vergisi Kanunu bazı kağıtlar açısından nispi vergilendirme biçiminin kullanılmasını öngörmüştür. Yasanın 10 uncu maddesinde nispi vergilemede kâğıdın türü ve niteliğinin dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır. Bir başka deyişle bazı tür kağıtlar niteliği ve içerdiği belli para esas alınarak vergilendirilir. Belli parayı içeren kâğıtlar için nispi vergileme yapılır. Nispi vergileme değer esaslı matraha dayandığı için kağıt için ödenecek damga vergisi kâğıdın içerdiği belli paradan hareketle bulunur. Belli para kâğıtların ihtiva ettiği veya kâğıtlarda yazılı rakamların ortaya çıkardığı parasal büyüklüklerdir. Damga vergisi hesaplanırken matraha kat-ma değer vergisi dâhil edilmez; KDV hariç tutar üzerinden kağıdın damga vergisi hesaplanır. Yine kâğıtta taahhüt edilen işin belli bir oranda arttırılabileceğinin öngörülmesi durumunda da belli para olarak kâğıttaki meblağ esas alınır. Bu meblağa muhtemel fazlalık eklenmez. Muhtemel fazlalık gerçekleştiğinde ise gerçekleşen meblağ üzerinden ayrıca vergi alınır.
Damga vergisinde nispi vergilemede kâğıdın türü ve niteliği dikkate alınmaktadır.

Nispi vergilemede kâğıdın damga vergisi içerdiği meblağa yasaya ekli (1) sayılı tabloda belirlenmiş oranlar uygulanarak hesaplanır. Yasada uygulanacak vergi oranları kâğıt türleri açısından farklılaştırılmıştır. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda farklı kağıtlar için binde 1,65’ten başlayıp binde 8,25’e varan bindelik farklı vergi oranları (%o 1,65, %o 4,95, %o 6,6, %o 8,25) öngörülmüştür.

Damga vergisine tabi kağıtlar arasında akitlerle ilgili kağıtlar belli bir parayı içerdiklerinden kural olarak nispi vergiye tabi tutulmuşlardır. Kararlar ve mazbatalarda belli parayı ihtiva eden meclislerden, resmi heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Danıştay’dan verilen mazbata, ilam ve kararlarla hakem kararları ve ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları için nispi biçimde vergilendirme getirilmiştir. Ticari işlemlerde kullanılan kağıtlardan birer ticari ve mütedavil senet olan deniz ödüncü senedi ile ipotekli borç senedi ile irat senedi için nispi vergilendirme biçimi kabul edilmiştir. Makbuzlar ve diğer kağıtlar arasında sadece makbuzlar için nispi esasta damga vergisi alınması öngörülmüştür.

Yasa bir vergi güvenlik tedbiri olarak bir kısım kâğıtlarda mutlaka belli para gösterilmesi zorunluluğu getirmiştir. Cari hesap şeklinde açılmış kredilere ilişkin kâğıtlar, her türlü ikrazata ait taahhütname ve sözleşmeler ile alacakların devir ve temlikine ilişkin kâğıtlarda, yasadaki istisna hükümleri saklı kalmak koşuluyla, belli para gösterilmesi zorunludur.
Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabidir. Bunların devri halinde aslından alman verginin dörtte biri alınır.
Mukavelenamelerin müddetinin uzatılması halinde ise aynı miktar veya nispette vergi alınır.

Damga vergisinin makbuz karşılığı, basılı damga konulması suretiyle ve istihkaktan kesinti yapılması suretiyle olmak üzere üç ödeme şekli vardır.
Akreditif mektup ve telgraflarında süre uzatıldığı takdirde verginin dörtte biri alınır.
Yabancı memleketlerden Türkiye üzerine düzenlenen kağıtlar aynı miktarda, yabancı memleketlerin birinden diğeri üzerine düzenlenip Türkiye'de tedavüle çıkarılanlar ise yarı nispette vergiye tabidir.