Hazar Denizi anlaşması 5 ülke arasında imzalandı (Hazar Denizi nerede hangi ülkelerin kıyısı var?)

20 yılı aşkın süren pazarlıklar bitti. Enerji denizini 5 ülke paylaşacak.

Hazar denizinin kıyısı olan ülkeler tarafından paylaşılması ve kullanılabilmesi için yürütülen müzakereler, liderlerin bugün imzaladığı anlaşmayla sonlandı.

Kazakistan'ın Aktau kentinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi'ne Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov katıldı.

Hazar’da ekonomi, ulaştırma, çevre, güvenlik ve diğer alanlarda işbirliği konularının ele alınacağı zirvede, geçen yıl aralık ayında Moskova’daki Hazar Ülkeleri Dışişleri Bakanları Toplantısında mutabakat sağlanan Hazar’ın hukuki statüsüyle ilgili anlaşmaya imzalar atıldı.

Anlaşma taslağına göre, Hazar Denizi’nin dibi ve toprak altı bölgeleri farklı alanlara bölünürken, deniz yüzeyi de deniz sahası, deniz hududu, balıkçılık alanları ve kaynakların kullanımı gibi esaslara göre paylaştırılacak.

Sahilden 15 deniz mili mesafeye kadar olan bölgeler, her ülkenin kendi arazisi olarak kabul edilecek. Bu mesafeye 10 deniz mili eklenerek toplam 25 mil, her ülkenin balıkçılık alanı olarak belirlenecek. Diğer kısımlar ise ortak kullanıma açık, tarafsız bölge olacak.


Kıyıdaş ülkelerin iş birliği ilkelerini ve yasal sorumluluklarını içeren ve beş devlet için eşit şartlar getirdiği vurgulanan taslağa göre, Hazar’ın dibi, yan yana ve karşı karşıya olan ülkeler arasında bölgelere bölünecek.

Hazar denizinin hava sahasının kullanımına ilişkin istişarelere anlaşmanın imzalanmasından sonra da devam edilecek. Ancak, anlaşmayla kıyıdaş beş ülkenin dışında Hazar denizinde yabancı askeri varlıkların bulunması yasaklanacak.

İran, Rusya, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan, tam bir enerji denizi olan Hazar'dan daha fazla pay alabilmek için 1996 yılından bugüne müzakereler sürdürüyordu. Müzakereler, Hazar'ın deniz mi yoksa bir göl mü olduğu noktasında kilitleniyordu.

Yaklaşık 50 milyar varil petrol ve 9 trilyon metreküplük doğal gaz rezervinin bulunduğu tahmin edilen Hazar'ın, bugün imzalanacak anlaşmada deniz olarak tarif edildiğini ve paylaşımın da buna göre yapıldığını belirtiyor.

NAZARBAYEV: TARİHİ BELGEYİ İMZALAYACAĞIZ

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, bugün Hazar denizine kıyısı olan ülkelerin devlet başkanlarının 20 yıldır müzakere edilen bölgenin hukuki statüsüyle ilgili tarihi belgeyi imzalayacaklarını bildirdi.

Nazarbayev, Mangıstau eyaletine düzenlediği iş ziyareti çerçevesinde bölgenin sosyal ve ekonomik kalkınması konularına ilişkin düzenlediği toplantıda yaptığı konuşmada, Hazar bölgesinin tarihi, kültürel, manevi, ideolojik ve jeopolitik önemi üzerinde durdu.

Ülkede petrol ve doğalgaz endüstrisi, altyapı, ulaştırma ve lojistik potansiyelinin gelişmesi bağlamında Mangıstau eyaletinin ulusal ekonomiye büyük katkı sağladığına işaret eden Nazarbayev, Nurlu Yol (Nurlı Jol) kalkınma programı sayesinde eyaletin önemli ulaştırma ve lojistik merkezi haline geldiğini söyledi.

Cumhurbaşkanı Nazarbayev, bölgedeki uluslararası havalimanı, demiryolları, karayollarının yanı sıra, Aktau ve Kurık limanlarının ülke ekonomisine büyük etki sağlayacağını kaydetti.

Mangıstau eyalet merkezi Aktau kentinde yapılacak 5. Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi'ne hazırlık konularına değinen Nazarbayev, "Yarın, burada Hazar'a kıyısı olan ülkelerin devlet başkanları toplanacak ve 20 yıldır müzakere ettiğimiz Hazar denizinin hukuki statüsüyle ilgili tarihi belgeyi imzalayacaklar." diye konuştu.

"AKTAU, KAZAKİSTAN'IN ANTALYASI HALİNE GELECEK"

Mangıstau ziyareti çerçevesinde bir tatil yerini ziyaret eden Nazarbayev, turistler ile sohbetinde Hazar'da tatil yapmanın avantajlarına vurgu yaptı.

Daha önce Alakol, Balkaş ve Burabay tatil yerlerini ziyaret ettiğini hatırlatan Nazarbayev, "Burası iç turizmin gelişmesi için yeni perspektifleri açıyor. Bu alanı geliştirmeyi planlıyoruz ve gelecekte Aktau Kazakistan'ın Antalyası haline gelecek." dedi.

HAZAR DENİZİ NEREDE?

Hazar Denizi dünyanın büyük su kütlesine sahiptir, göl sularının yüzde 40-44'ünü oluşturmaktadır. Hazar kıyıları, Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya ve Türkmenistan tarafından paylaşılır. Hazar denizi üç ayrı fiziksel bölgeye ayrılmıştır. Kuzey-Orta sınır Mangyshlak Eşik, Çeçen Adası ve Cape Tiub-Karağandan geçiyor. Orta-Güney sınır ise Apşeron Eşik,Zhiloi Adası ve Cape Kuuliden geçiyor.Kara Boğaz Göl Hazar'ın tuzlu doğu koyudur. Türkmenistan sınırları içerisinde kalır. Üç bölge arasındaki bölünmeler etkileyicidir.Kuzey Hazar çok sığdır, 5-6 metre (16–20 ft) ortalama derinliğine sahiptir ve toplam su hacmi % 1'den azdır. Orta hazar denzinin derinliği 139 metredir. Güney Hazar'ın ortalama derinliği 1000 metredir. Orta ve Güney Hazar toplam su hacminin% 33 ve % 66 ‘dır. Denizin kuzey kısmı, genellikle kışın donuyor ve güneyde en soğuk kışlarda buz formları görülür. 

Hazar denizine akan en büyük nehir Volga Nehri’dir. Ural Nehri, kuzeyden akar ve Kura Nehri batıdan denize akar. Geçmişte Sırderya, Amuderya, Uzboy nehri Hazar denizine dökülürdü, şimdi rotalarını değiştirmiş durumdadırlar. Hazar da birkaç küçük ada vardır, onlar öncelikle Kuzey'de bulunan ve yaklaşık 2.000 km² (770 sq mi) bir toplu arazi alanı vardır. Batısında Kafkas dağları sıralanır, kuzeydoğusunda sahili boyunca step alanları yer alır. Kuzeyde ve doğusu çöller ile karakterizedir. Tersine, güneybatı ve güney dağlık ve dağ sıralarının bir karışımı dengesiz yükselmesi nedeniyle genellikle sıcak iklim etkisi altındadır. Hazar denizinin iklim değişiklikleri nedeniyle biyoçeşitliliğe yol açmıştır. Hazar Denizi kıyıları boyunca çok sayıda adal vardır. Denizin derin olduğu bölgelerinde hiçbir ada yoktur. Ogurja Adası en büyük adasıdır. Kuzey Hazarda, adaların çoğunluğu küçüktür ve ıssızdır, Tüleniy Adası gibi bazılarında yerleşmeler bulunmaktadır.

HANGİ ÜLKELERİN KIYISI VAR?

Hazar kıyıları, Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya ve Türkmenistan tarafından paylaşılır. Hazar denizi üç ayrı fiziksel bölgeye ayrılmıştır.