Enflasyon nedir nasıl hesaplanır - enflasyonlamucadele.org

Ekonomi piyasaları için en önemli terimlerden biri olan enflasyon, bir ekonomide fiyatlardaki hissedilir yükselişi ve eldeki paranın eskiye göre değersizleştiğini gösteren prosestir.

Enflasyona somut bir örnek verilecek olursa, almak isteğimiz ekmek, konut ya da araba; şu an 5 yıl öncesine göre daha pahalı ise bunun nedeni enflasyondur.

Enflasyon, elimizdeki 1 TL ile, önceki döneme göre daha az mal ve hizmet almamıza yol açar, kısaca satın alma gücünü düşürür. Ancak, tüketiciler için hoş olmayan bir durum oluştursa da, ekonominin sağlığı açısından ılımlı diyebileceğimiz oranda enflasyona ihtiyaç duyuluyor. Bu bir bakıma ekonominin hala nefes alabildiğini gösterir. Merkez Bankaları için genelde bu oran %2-3 civarında değişiyor.

Enflasyonun ılımlı olarak tanımlanabileceği bu aralığın çok üzerinde ve kontrol dışında ilerlemesi hiperenflasyon tanımına girmektedir. Tüm ulusun parasal sistemini tehlikeye atan bu durumla ilgili en bilinen örnek, 1920’lerde Almanya’da yaşanmıştır. Yüzde otuz bin enflasyon sırasında 1 ABD Doları 4 trilyon 2 yüz 10 milyar 5 yüz milyon Alman Markı değerine ulaşmıştır.(1) En uç örnek olarak da Zimbabve’de Kasım 2008’de görülen yüzde 79 milyar 600 değeridir.(2)

Stagflasyon ise zayıf ekonomik büyüme veya gerilemeye (resesyon) ek olarak, işsizlik ve enflasyonun bir arada yaşandığı, ülkenin maliye ve para politikalarını uyumu sınayan oldukça yıkıcı senaryodur. Merkez Bankalarının çaresiz kalabildiği bu durumda, yüksek enflasyonla savaşmak için uygulanan faiz artırımları, işsizlik ve büyümeyi içinden çıkılmaz bir duruma getirebilir.

Enflasyon hesaplaması nasıl yapılır?

Enflasyonu hesaplamak resmi istatistik kurumları açısından oldukça zor olmakla birlikte, temsili bazı mallardan bir sepet oluşturularak hesaplama gerçekleştirilir. Sonra da bu sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlemlenir. Oluşturulan bu endeksin genel olarak iki hesaplanma yöntemi bulunuyor;

– Tüketici Fiyat Endeski (TÜFE – CPI): Tüketim malları veya hizmetlerinin (benzin, gıda, giyim, otomobil gibi) hesaplanmasında kullanılır. Tüketicinin perspektifinden değişimi gösterir.
– Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE – PPI): Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endeksteki değişimleri gösterir. Bu da üreticinin perspektifine göre yorumlanmaktadır.

Yukarıdaki iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin bulunmadığı ve Çekirdek (Core) olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.

Bu göstergeler büyük çaptaki anketler olarak düşünülebilir. Her ay, resmi istatistik kurumları, perakende satışçılar, hizmet sağlayıcıları, benzin istasyonları ve muayenehane gibi birçok yeri fiyat değişiminin saptanması için inceler.

Enflasyon ve Faiz Oranı

Enflasyon oranları açıklanırken, muhakkak merkez bankalarının mevcut rakamla ilgili izlenimleri de yakından takip edilir. Birçok ekonomide faiz oranlarını merkez bankaları belirlerken, bu bankaların da en dikkat ettiği göstergeler arasında TÜFE ve ÜFE bulunmaktadır.

Faiz oranları kredi piyasasını direkt olarak etkiler çünkü yüksek faiz oranı borçlanma maliyetini artırır. Faiz oranlarını değiştirerek, merkez bankaları para piyasasındaki istikrarı sağlamaya çalışırken, istihdam ve büyümeye de destek olmaya çalışır. Faiz oranının düşüşü, tüketici harcamalarını artırarak büyümeyi destekleyici bir görünüm oluşturabilir.

Piyasada Enflasyonun Önemi

Enflasyon oranı, ülke para birimi ve merkez bankası kararları üzerinde oldukça etkili olmaları nedeniyle, Forex piyasasında da dikkatle takip edilen göstergeler arasında yer alıyor. Birçok ekonomide enflasyon göstergelerinin etkisinin yerel para birimleri üzerinde sınırlı kalmasına karşın, ABD, Euro Bölgesi ve Çin gibi büyük ekonomiler tüm piyasaları etkileyebilmektedir.