DAR GELİRLİ TÜKETİCİLER ELEKTRİK VE DOĞALGAZA ERİŞMEKTE ZORLANIYOR

Elektrik ve doğalgaz halkın-tüketicilerin en temel gereksinimlerindendir. Tüketicilerin evrensel haklarından olan temel gereksinimlerin karşılanması hakkı gereğince elektrik ve doğalgaz fiyatları tüketicilerin kolayca erişimini sağlamalıdır. Tüketicilerin elektrik ve doğalgaza kolayca erişimlerinin sağlanması aynı zamanda sosyal hukuk devleti ve kamu yararı gereğidir.

Türkiye’de halkın-tüketicilerin ezici çoğunluğunu oluşturan emekçilerin, emeklilerin, asgari ücretlilerin, açlık ve yoksulluk sınırı altında yaşayanların düşük gelir düzeyleri elektrik ve doğalgaza erişimlerini zorlaştırmaktadır. Türkiye, halkın-tüketicilerin konutlarında kullandıkları elektrik ve doğalgazda satın alma güçlerinin en düşük olduğu ve fiyatların en yüksek olduğu OECD ülkeleri arasında bulunmaktadır. Bu durumda yaşayan tüketicilerin önemli bir kesimi özellikle kışın soğukta battaniye altında yaşamak zorunda kalmaktadırlar.

Türkiye’de dört kişilik bir ailenin aylık ortalama elektrik tüketimi 230 kilovatsaat, yıllık ortalama elektrik tüketimi ise 2760 kilovatsaattir. Dört kişilik bir ailenin aylık ortalama doğalgaz tüketimi 81,25 metreküp, yıllık ortalama doğalgaz tüketimi ise 975 metreküptür. Elektrik ve doğalgazın meskenlere dağıtımı ağırlıklı olarak özel şirketler tarafından yapılmakta, elektrik ve doğalgazın meskenlere satış fiyatları illere göre değişiklik göstermektedir.

Bu durum dikkate alındığında; örneğin, Ankara’da 1 kilovatsaat elektrik fiyatı meskenlerde her şey dahil 2,5904 TL olup, dört kişilik bir ailenin aylık ortalama elektrik tüketim bedeli 595,792 TL’dir. Yıllık ortalama elektrik tüketim bedeli ise 7149 TL’dir. Ankara’da 1 metreküp doğalgaz bedeli her şey dahil 12,8641 TL olup, dört kişilik bir ailenin aylık ortala doğalgaz tüketim bedeli 1045,21 TL’dir. Yıllık ortalama doğal gaz tüketim bedeli ise 12542 TL’dir. Dört kişilik bir ailenin Ankara’da ikamet ettiği meskeninde aylık ödeyeceği ortalama elektrik ve doğalgaz tüketim bedeli 1641 TL’dir. Yıllık ödeyeceği ortalama elektrik ve doğalgaz tüketim bedeli ise 19692 TL’dir.

Türkiye’de elektrik üretiminin yarıdan çoğu, dağıtımının ise %90’ı özel firmalar tarafından yapılmaktadır. Aynı şekilde, doğalgazın dağıtımının büyük bir çoğunluğu özel firmalar tarafından yapılmaktadır. Meskenlerde ayda toplam 240 kilovatsaate kadar olan elektrik tüketimlerinde faturaların %70’inin dağıtım bedelinden oluştuğuna vurgu yapılmaktadır. 2022 yılında dört kişilik bir ailenin asgari tüketim faturasının toplamında %22 düzeyinde olan dağıtım bedelinin Nisan 2025’de faturanın %70’ini aşması kabul edilemez. Elektrik dağıtım şirketlerinin üretim maliyetlerinin artmadığı koşullarda bile dağıtım bedeline zam yapmaları dar gelirli tüketicilerin dağıtım şirketlerine kaynak aktardığını göstermektedir.

Türkiye’deki uygulamalar gösteriyor ki elektrik ve doğalgazda tüketici hakları, kamu yararı, sosyal devlet anlayışı ayaklar altına alınmıştır. Firmaların vahşi ve rantçı uygulamaları ön plana alınmıştır. Evrensel tüketici hakları, sosyal devlet anlayışı ve kamu yararı gereğince acilen yapılması gereken elektrikte üretimin, dağıtımın, doğalgazda da ithalatın ve dağıtımın kamulaştırılmasıdır.

Emekçiler ve emeklilerin açlık ve yoksulluk sınırı altında gelire sahip olmaları nedeniyle, insanca yaşayabilmeleri için maaş ve ücretlerinin arttırılması konusunda 2026 yılı bütçesinde gerekli değişikliğin yapılmasını talep ediyoruz.

Ergün Kılıç

Tüketici Hakları Derneği

Genel Başkanı