Başkanlık sistemi nedir nerelerde uygulanıyor, Parlamenter sistem nedir

 Parlamenter sistemde neler yapılmaktadır, nasıl işlemektedir detaylar haberimizde.

Batı demokrasinin ilerlemesinde, parlamenter sistem adı verilen yönetim sisteminin etkisi çok olmuştur. Parlamenter sistem, ilk önce, İngiltere’nin toplumsal koşullarında, geleneklerle oluşarak kurumlaşmıştır. Bu sebeple İngiltere, parlamenter rejimin beşiği sayılır. Parlamenter sistemin farklı özelliği, seçimle gelen ve temsil niteliği olan parlamentoya karşı sorumlu bir hükumetin var olduğu, yürütme yasama ilişkisinin esnek erkler ayrımına dayandığı bir siyasal sistem olmasıdır. Sadece parlamentosu olan rejim parlamenter sistem olmaz. Bir ülkede meclis olsa bile, her zaman parlamenter sistem olmaz. Örnek ABD’nde parlamento vardır; fakat parlamenter sistem değildir.

Parlamenter sistemin özellikleri
a) Parlamenter sistemde iki başlı yürütme vardır. Yürütmenin sorumlu başını başbakan, sorumsuz başını da devlet başkanı meydana getirir.

b) Devlet başkanında siyasal bir sorumsuzluk vardır. Bu sebeple, devlet başkanının işlemlerine ilgili bakanlar ve sorumlu başbakan katılır. Devlet başkanı, parlamenter sistemde, uzlaştırıcı ve uyarıcıdır. Devlet işlerinin yürüyüşünü yakından izler. Gereken hallerde, hükümeti, izlediği politikadan dolayı destekler veya aksaklıklar görürse uyarır. Kısaca belirtmek gerekirse, devlet başkanı hükümet etmez.

c) Yürütmenin ikinci kanadını oluşturan Bakanlar Kurulu, Meclise karşı sorumludur. Başbakan ve bakanları atarken devlet başkanı tam olarak serbest değildir. Ülkede bulunan siyasal koşullar, Meclis çoğunluğunu nazara alarak, Meclis çoğunluğundan güvenoyu çıkarabilecek bir hükümeti görevlendirmekle yükümlüdür. Kuruluşta hükümetin güvenoyu alması yeterli değildir; görev sırasında Meclisin güvenini de devam ettirmesi gerekir. Meclisin güvenini yitiren hükümet düşer.

Parlamenter sistemde, hükümetin yalnız Meclisin çoğunluğunun güvenini kazanması yeterli değildir; halkın da güvenini kaybetmemesi gerekir. Şu, ya da bu biçimde halkın güvenini yitiren hükümet, Meclis çoğunluğuna dayansa da, uzun süre iktidarda kalamaz.

d) Parlamenter sistemde, hükümetin Meclis çoğunluğuna dayanması, Mecliste çoğunluğu elde eden parti başkanının başbakan olması, parti mekanizması vasıtası ile yasama ve yürütme arasında uyumun sağlanmasında etkili olmaktadır. Parlamento dışında ve partiler üstünde bir hükümet kurulması yolu, parlamenter rejime ters düşen bir yoldur.

Güçlü ve istikrarlı hükümetler, Mecliste çoğunluğu elde eden parti tarafından kurulan hükümetlerdir. Bir partinin Mecliste çoğunluğunu sağlayamaması durumunda, partilerce ortaklaşa kurulan hükümetler, zayıf ve istikrarsız olmaktadır.

e) Parlamenter sistemde hükümet herşeyden önce, Meclise karşı sorumludur. Hükümet zamanla devlet başkanma karşı sorumlu olmaktan kurtulmuş ve yalnız Meclise karşı sorumlu olmuştur. Bu sorumluluk, bakanlar açısından bireysel bir sorumluluk olduğu gibi, Bakanlar Kurulu olarak ortak sorumluluğu da gerektirir. Ortak sorumluluk aynı zamanda dayanışmalı bir sorumluluktur. Kusuru olmayan bakan da bu sorumluluğu paylaşır.

f) Parlamenter sistem iki Meclisli olabileceği gibi, tek Meclisli de olabilir. İki Meclisli olması durumunda, Bakanlar Kurulu, genel olarak, Meclislerden birine karşı sorumludur; ikinci Meclise hükümeti düşürme yetkisi tanınmaz.

g) Parlamenter sistemde, yasama ile yürütme arasındaki ilişki, işbirliği ve karşılıklı etkileme mekanizmasına dayanır.

Yasama, yürütmeyi çeşitli yollarla denetler ve gözetim altında bulundurur. Meclis çoğunluğu güvensizlik oyu mekanizması ile hükümeti düşürebilir. Meclisin bu yetkisine karşılık, yürütme de, Meclisi feshetme olanağına sahiptir. Hükümetle Meclis arasında çıkan anlaşmazlıklarda, Meclisin yürütme tarafından feshedilmesi yoluna gidilmektedir. Yürütmenin meclisi fesih yetkisi, parlamenter rejimde, istikrarın sağlanmasında önemli bir yeri olan bir sistemdir.

BAŞKANLIK SİSTEMİ

Başkanlık Sistemi genellikle, ileri ülkelerde uygulanan hızlı karar almayı sağlayan gelişmiş bir sistemdir. Ülkemizde her ne kadar bu sistem "diktatörlük"le eş değer bir sistem hatta bazılarına göre "padişahlık" olarak görünse de için iç yüzü aslında öyle değildir. Milli çıkarlar ya da milletin menfaatine her türlü icraatta çeşitli çıkar çevreleri ya da sözüm ona aydınlar, bir takım baronların finanse ettiği çeşitli sözde sivil toplum örgütlerinin çomak sokmalarına engel olacak bir yönetim biçimidir, başkanlar seçimle işbaşına gelir. Son günlerde çok tartışılan ve birlerinin benimsediği birileri de sırf muhalefet olsun, onun istediğini ben istemem adına benimsenmekten kaçındığı Başkanlık Sistemi'nin ne olduğu ve hangi ülkelerde yürürlükte olduğunu daha doğrusu hangi ülkelerin başkanlık sistemi ile yönetildiğini vermeye çalışacağız. İlk önce; Başkanlık sistemi nedir, Başkanlık Sistemi özellikleri nelerdir ve başkanlık sistemine geçiş ne zaman olacak gibi merak edilen tüm sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Öncelikle Başkanlık Sistemi; yasama ve yürütme organlarının tamamen ayrıl olduğu bir yönetim sistemidir. Kararların hızlı alınması ve ülkenin menfaatleri açısından günümüzde de bazı ülkelerde örneklerini gördüğümüz bir bizimde karakterimize uyan bir sistemdir. Başkanlık Sisteminin kısaca özellikleri şu şekilde sıralanabilir: - Yürütme organı tek kişiliktir ve Başkan halk tarafından seçilir. - Başkan yasamayı feshedemez, aynı kişi hem yasamada, hem yürütmede görev alamaz ve Başkan yasama işlerine karışamaz. - Yasama ve yürütme güçlerinin birbirinden ayrıldığı başkanlık sisteminde yasama yürütmeyi, yürütme de yasamayı feshedemez. Başkanlık Sistemi'nin faydalarını şu şekilde sıralamamız mümkündür: Doğrudan Yetki: Geçen sene temelleri atılan ve Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi ile ön hazırlığı yapılan Başkanlık Sistemi'nde başkan doğrudan halk tarafından seçilir ve devlet başkanın yaptığı icraatları daha meşru kılar. Örnek olarak Amerika verilebilir, Amerika'da devlet başkanı halk oylamasından hemen sonra toplanan Seçiciler Kurulu tarafından seçilir. Kuvvetler ayrılığı: Başkanlık Sitemi'nde oluşturulacak iki birim birbirini denetleyerek oluşacak suiistimalin ve makamın kötüye kullanılması engellenmiş olur.Başkanlık sisteminde başkanlık ve yasama meclisi iki paralel yapı olarak işlev görür.

Hızlı karar alma: Başkanlık Sitemi'nde güçlü yetkilerle donatılmış bir başkan kararları daha hızlı alır, çabuk karar verir! İstikrar: Sabit bir görev süresi olan devlet başkanı her an değişebilecek bir başbakana kıyasla daha istikrarlı bir ortam temin edebilir. Parlamenter sistemde birden fazla parti meclistedir ve hükûmetin koalisyon ile kurulmaya zorlandığı durumlarda hükûmeti oluşturan herhangi bir parti koalisyonu her an terk etmekle tehdit edebilir. Bu da istikrarsızlığa ve sermaye kaçışına zemin hazırlar, ülke bu şekilde çalkantılı bir süreçten geçerken hazırda bekleyen çevreler tarafından her zaman iç savaş gibi tehditlere maruz kalabilir. Bilinidği gibi pek çok siyaset bilimci aydın kişi başkanlık sisteminin zor durumlarda daha ayakta kalıcı güçte olduğunu ifade etmektedir. Fransa Cezayir Bağımsızlık Savaşı esnasında ve Sri Lanka sivil savaş esnasında yarı başkanlık sistemine geçmiştir. Fransa ve Sri Lanka'da yarı başkanlık sistemine geçişin olumlu sonuçlar verdiği görülmüştür.

Başkanlık Sistemi İle Yönetilen Ülkeler, Devletler Hangileridir?

Afganistan
Amerika Birleşik Devletleri
Arjantin
Azerbaycan
Belarus
Bolivya
Brezilya
Dominik Cumhuriyeti
Endonezya
Ermenistan
Ekvator
El Salvador
Filipinler
Guatemala
Güney Kore
Haiti
Honduras
İran
Kazakistan
Kenya
Kıbrıs
Kolombiya
Kosta Rika
Liberya
Meksika
Nikaragua
Nijerya
Panama
Paraguay
Peru
Seyşeller
Sierra
Leone
Sri Lanka
Sudan
Surinam
Şili
Tanzanya
Türkmenistan
Uganda
Uruguay
Venezuela
Zambiya