18–24 Kasım Dünya Antimikrobiyal Farkındalık Haftası

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de halk sağlığını, hayvan sağlığını, gıda güvenliğini ve ekonomiyi tehdit eden en büyük tehlikelerden biri olan Antimikrobiyal Direnç sorununa dikkat çekmek amacıyla, her yıl 18-24 Kasım tarihleri arası Dünya Antimikrobiyal Farkındalık Haftası olarak anılmaktadır.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak; bu yılki küresel tema olan “Şimdi Harekete Geç: Bugünümüzü Koru, Geleceğimizi Güvenceye Al” çağrısı vesilesiyle acil ve koordineli eylemin önemini bir kez daha hatırlatıyoruz. Bu tema, bugünün ve geleceğin risk faktörlerini omuzlayan tüm sorumluları göreve davet eden çok açık ve net bir çağrıdır.

Antimikrobiyal direnç hem bugünün hem de yarının problemidir. Antimikrobiyal ilaçlara dirençli enfeksiyonlar artarken; farkındalık, finansman, tanı kapasitesi, izleme sistemleri ve sorumlu antibiyotik kullanımı hâlen yeterli düzeyde değildir. Bu durum hem toplum sağlığını hem de hayvan sağlığı ve sektörünün sürdürülebilirliğini olumsuz etkilemektedir. Antimikrobiyaller, insan ve hayvan sağlığının vazgeçilmezidir. Ancak bu kritik ilaçların yanlış ve gereksiz kullanımı, bakterilerde direnç gelişimini hızlandırmaktadır.

Antimikrobiyal direnç sorunlarının önemli bir bölümü, hayvan sağlığında yanlış veya gerekmeksizin antibiyotik kullanımından kaynaklanmaktadır. Gıda üretim zincirindeki hatalı uygulamalar ise dirençli bakterilerin insanlara geçiş riskini artırmakta; özellikle atık yönetiminin yetersiz olduğu bölgelerde çevresel yayılım, direncin kontrolünü daha da zorlaştırmaktadır.

Veteriner hekimler, hayvan hastalıklarını önleyici tedbirleri güçlendirerek—örneğin aşılama, biyogüvenlik uygulamaları ile iyi bakım ve barınma koşullarını sağlayarak—antibiyotik kullanım ihtiyacını en aza indirmektedir. Hastalık durumlarında tanıya dayalı, sorumlu ve akılcı antibiyotik kullanımını teşvik etmekte ve yasal mevzuatın doğru uygulanmasına katkı sağlamaktadır. Ayrıca hayvansal gıdalarda ilaç kalıntısı riskinin azaltılmasıyla sağlıklı ve güvenilir gıdaların tüketiciye ulaşmasında kritik bir rol üstlenilmektedir.

Hayvan atıklarının çevresel etkilerinin doğru şekilde yönetilmesi ise dirençli mikroorganizmaların yayılmasını önleyerek antimikrobiyal dirençle mücadelenin önemli bir ayağını oluşturmaktadırlar.

Bu doğrultuda; antibiyotiklerin yalnızca veteriner hekim reçetesi ile kullanılması, profilaktik ve gereksiz uygulamalara son verilmesi, hayvan refahını ve iyi yetiştiricilik uygulamalarını güçlendiren önleyici yaklaşımların desteklenmesi büyük önem taşımaktadır. Ulusal ve bölgesel sürveyans sistemlerinin güçlendirilmesi, veteriner ilaçlarına yönelik kayıt, denetim ve takip mekanizmalarının eksiksiz işletilmesi zaruridir.

2024 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun Antimikrobiyal Direnç konulu Yüksek Düzey Toplantısı’nda ortaya konan siyasi iradenin artık ülke düzeyinde somut adımlara dönüşmesi gerekmektedir. Bu kapsamda sektörler arası iş birliğinin artırılması, politika ve mevzuatların güçlendirilmesi, sürdürülebilir finansmanın sağlanması ve eğitim–farkındalık çalışmalarının genişletilmesi öncelikli adımlar arasında yer almalıdır.

Antimikrobiyal direnç ile mücadele, insan, hayvan ve çevre sağlığı disiplinlerinin birlikte çalıştığı Tek Sağlık (One Health) yaklaşımı ile mümkündür. Dirençli bakteriler uluslararası sınırlar arasında hızla yayılarak insan, hayvan ve çevre arasında sürekli bir geçiş döngüsü oluşturmaktadır. Veteriner Hekimler ve Tıp Hekimleri ile Çevre Bilimciler arasında veri paylaşımı ve ortak eylem planlarının hayata geçirilmesi zorunludur.

Tarım ve hayvancılık politikalarında koruyucu hekimliğe ve biyogüvenlik önlemlerine yapılan yatırım artırılmalıdır. Ulusal Antimikrobiyal Direnç Eylem Planı'nın Tek Sağlık prensibine uygun, güçlü bir koordinasyon ve yeterli bütçeyle etkin bir şekilde uygulanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, Antimikrobiyal Direnç ile mücadelede temel önceliğimiz olmalıdır. Bu kapsamda, tüm paydaşların sorumluluk alması mecburidir. Klinikten çiftliğe, atılan her bilinçli adım antimikrobiyal dirençle mücadelenin gücünü artırır.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak; antimikrobiyallerin etkinliğini korumak, toplum sağlığını güvence altına almak ve gelecek nesillere daha sağlıklı bir dünya bırakmak adına tüm paydaşları “şimdi harekete geçmeye” davet ediyoruz.

Bugünümüzü korumak ve geleceğimizi güvence altına almak hepimizin ortak sorumluluğudur.

Prof. Dr. HÜSAMETTİN EKİCİ                                                                                                          

TVHB GENEL SEKRETER