Haberler, video ve galerilerin adresi...
Tuz deposundan Taş Bina' ya -17-
Paylaş:
Çocukluğundaki ilk sevdalardan mahrumiyetlerin trajik boyutlara vardığı 2. dünya savaşındaki günlere ve ardından gelen çok partili döneme kadar farklı öykülerde farklı Mersinle tanıştırır bizleri...
Öylesine bir tanıştırmadır ki bu, bugün büyük kısmı yok olan, ayakta durmaya çalışanların da değişime uğradığı mekanları sahne niyetine gözler önüne sererken, acılarla yoğrulmuş insanlar sanki öykülerdeki o sahneden fırlayıp karşınıza çıkacak duygusunu yaşatır.
Tanımlamaya çalışırken bile zorlandığım o sahneleri ve sahnelerdeki simaları öylesine başarıyla canlandırmak ancak Halil gibi, olağanüstü zenginlikteki gözlemlerini öykülere yansıtma yeteneğine sahip biri tarafından gerçekleştirilebilirdi.
Çok uzaklarda yaşamanın hüzün dolu özlemiyle anımsadıkça yazmaya, yazdıkça anımsayıp birbiri ardından yeni öykülerle ölümsüzleştirmeye çabalayan İlyas Halil' i anlatmaya çabalamaktansa, sözü İt Avı ve ardından gelen Boyansin Ramazan ile başlayıp sonrasındaki kitaplarından içinde Mersin ve Akkahve kokan dizelere bırakmalı diye düşünüyorum.
**
"Belediye Caddesi, Gümrük Meydanı' na doğru uzanır, Fransız Kilisesinin az ilerisinde, demiryolunu geçince papatya ve gelincik dolu kırlara karışırdı.
Bir gün, bu caddeye Uray Caddesi, meydana da Gümrük Alanı denecek dediler.
(...)
O yıllarda Mersin hareketli sayılabilecek bir kent, bir iş merkeziydi. Şimdi Halkevi' nin bulunduğu alandaki *çiçek parkı dağ ile deniz arasında sıkışmış renk harmanı idi. Salamon' un ta Telaviv' den toprak kokusunu çalmak istediği, sulanmış park buydu işte. Daha ileride Gümrük alanından masmavi denize uzanan beyaz iskele, çoğu kez martılarla dolup taşardı.
Kentin doğusundaki Alman iskelesi, üstünden geçen buharlı trenlerle ev büyüklüğündeki vinçlerle bir fabrikaya benzerdi.
İki iskelenin** arasında uzanan parke taşlı caddede ise dışalım- dış satım firmaları yer alırdı.
(...)" ***
**
Mersin' i bilmeyenlere bile bin yıl solumuşlar gibi canlandırır da, Akkahve' de dostlarla buluşmaları unutur mu? Söz Akkahve' den açılır da; Osman, Haşmet, Celal, Nuri anlatılmaz mı? Sanki bugünleri ve dalga dalga paylaşacak olanları görür gibi bakın nasıl anlatıyor efsane dostları, dostlukları:
"Bahar akşamları, boşalan atlar gibi, portakal limon kokuları basardı Mersin kıyılarını. Dağlardan kekik, denizden iyot, ovadan limon, kenti aşk cennetine dönüştürürdü.
Akşamları, bahar yüklü rüzgarlar eserdi sokaklarda. Kavalların üflendiği bu zamanda, gölgeler uzar, kuşlar toprağa değmecesine uçuşurlardı. Gökkuşağının yedi rengi koyulaşır, şekerleşirdi.
Yarı aydınlıkta kızlar, yarı karanlığı unuturlardı. Her akşam, umulmayan bir yerden Osman çıkagelirdi. Karanlıktan, ağır ağır, sallana sallana.. Ayşe' nin suya indiği gibi.. Sokakları mağazaları, insanları yeni görüyormuş gibi..
Gündüzün geceye nehir gibi aktığı saatlerde, konuşacak sıcak bir dost, can sıkıntısını paylaşacak bir yoldaş arandığı anda, yemeğinden pay ayrılacak birinin istendiği anda, Osman çıkardı ortaya. Çok eski bir dost gibi, bir eski tanıdık gibi.
Akdeniz' in iyod kokusu kişiyi deli divane eder, sarhoş eder, aşık eder. Osman' ı Osman ederdi. Boz deniz suyu karaya vurdukça, köpükleşirdi. Güneş gâh yaklaşır, gâh uzaklaşırdı. Bazen ısıtır, bazen yakardı Mayıs' larda.
Ortası koruluğa boğulmuş bulvarın kıyısında, arınmış bir gökyüzünün altında bir adam bekliyordu. Okul dönüşü güneşin artık yatıklaştığı, yorgunlaştığı, kızıllaştığı saatlerde bembeyaz gülüşüyle Haşmet Osman' ı bekliyordu.
Yanına gittiğim zaman Haşmet, muzip bir bakışla gülümsüyordu bana. "Tanrı önce Osman' ı yarattı. Sonra Adem ile Havva' yı. Onun için Osman bitmemiş gibi durur hep. Bekle! Birazdan gelir" dedi.
Gerçekten az sonra, güneşin battığı yerden, Kışla Caddesi'nden uzun gölgesini sürükleyerek, neşeyle geldi Osman. Çok geçmeden Celal da göründü köşeden.
Karanlık çökerken Osman' ın da yüzü aydınlanmağa başlar, tüm saflığı, yumuşaklığı gözlerinin bebeklerine vururdu. Kişinin içinden onu sevmek, ona inanmak gelirdi. Genişliği, cömertliği başlardı. İşte bu anlarda, gündüzün geceye yavaşça dönüştüğü bu sıralarda Osman, Osman olmanın zirvesine ulaşırdı.
O, mutluluğu, insanları mutlu etmekte buluyordu. İnsanlar da onun bir şeylerini almakla mutlu oluyorlardı. İşte uzaktan gölgesini çekerek gelen Osman böyle bir insandı.
O akşam, üçü birlikte sinemaya gideceklerdi. Celal, Osman' sız sinemaya adımını atmazdı. Osman, Haşmet'siz gitmeyi usunun ucuna getirmezdi. Celal, Osman' ı ona sorular sorması için yanında bulundururdu. Osman ise Haşmet'i sinemanın ücretini ödesin diye isterdi.
O baharda,masmavi bir akşam inmişti Atatürk Caddesine. Renkli gölgeler yine sinemaya**** doğru akıyordu. Celal, kimseyi umursamadan anlatmasını sürdürüyordu. Gün boyunca, mahkemede, milletin derdini dinlediğinden akşamları sözü kimseye bırakmazdı. Kulaklarını emekliye ayırırdı. Yine her zamanki gibi son şiirlerini okuyordu dostlarına.
Bu sanatçı topluluğun tek dinleyicisi Osman, Celal' i dikkatle dinliyor, yan gözle de gelip geçen kızları izliyordu. Sinemanın önü, her akşam aşkın ateşiyle aydınlanır, odun ateşiyle de dumana boğulurdu. Sinema girişinin sağında kuru yemiş satıcıları tahta parçalarını yakarak leblebilerini ısıtırlardı.
Genç kızlar, oğlanları kaçamak gözlerlerdi. Gözleri birbirlerini bulunca, el ele tutuşup çok uzaklara uçarlardı. Kelebekli bayırlara, sisli dağlara... Coşku dudaklarında nefesti. Her saniye ciğerlerinde duyarlardı gençliğin sevincini. Aşktı o bahar akşamı, genç insanların yaşamında.
En çok Osman duygulanırdı, uzun saçlı, mavi gözlü, maydanoz belli kızları görünce. Gözlerini portakal rengi yangınlar basardı. Tüm gün Tanrının yarattığı öteki şeyleri görmeden gezen Osman ve Celal, akşamın şekerli esintisinde bu yaratıkları şiir gibi, ya da resim gibi, müzik gibi izlerlerdi. Osman' ın içi ateş, Celal' in dili şiir dolardı.
Sinema çıkışında Osman' ın burnundan, ağzından ateş fışkırırdı. Kendi kendine söylenirdi;
"bir daha bu adamla sinemaya gidersem" derdi. "Film boyunca rahat vermedi. Sor babam sor! Birader perde önünde. Senin de gözlerin var, kulakların var. Benim kulaklarım senin kulaklarından daha keskin değil ki. " Osman Haşmet'in koluna yapışırdı. "Böyle bir şey gördün mü hiç? Filmin en meraklı yerinde Celal yine yapıştı bana. "Ne dedi oğlan kıza?" Oğlanın kıza ne dediğini anlatıncaya kadar, kızın yanıtını kaçırırım. Daha filmin ucunu yakalayamadan, Celal yineler sorusunu: "Ne dedi kız?" Film boyunca cenkleş dur. Sinema değil eziyet birader."
Bu şikayetleri sürdürmek Osman' ın çok hoşlandığı bir gelenekti. Celal'i Haşmet'e çekiştirmeyi huy edinmişti. "Bir gün gelecek bu olaylar yeniden anımsanacak, benim Celal' in elinden neler çektiğimi dünya alem öğrenecek!" derdi. Haşmet gülümserdi bu sözlere. "Gülme" derdi. "Senden çektiklerimi de öğrenecekler. Yahu anam beni sizlerin çilesine ortak olmak için mi doğurdu?"
Celal, Osman' a "bir gün araştırmacılar, eleştirmenler yapıtlarımı incelerken bunlardan söz edecekler, daha ne istiyorsun? derdi.
Bence günü geldi. Anıların derinliklerinden sevgili Haşmet Akal' ı, badem yüzlü Osman Özeren' i, Celal Çumralı' yı, Nuri Abaç' ı çekip çıkartmanın günü geldi.
O günlerdeki kızların bakışlarında kümelenen gençlik anılarını sıcak tutuyorum, yanar tutuyorum. Ellerini uzatıp ısınmak isteyenler için..." *****
*Halkevinin bulunduğu alan günümüzde Vali Konağı- Ortodoks Kilisesi arasında kalan ve Cumhuriyet meydanının da bir bölümünü içine alan bölge
** beyaz iskele liman faaliyete geçinceye kadar gemiyle kente gelenlerin karaya çıktıkları yolcu ve eşya iskelesidir,şimdiki Mersin otelinin önünde yer alıyordu.
Alman iskelesi ise Katolik kilisesi karşısında özellikle demiryolu bağlantısı nedeniyle önemli iskeleydi.
İki iskele arasındaki parke cadde ise bir zamanlar ülke ekonomisine dahi yön veren Uray caddesidir ve sözünü ettiği Belediye Binası ise Uray caddesi üzerinde tarihi Valilik binası ile Azak han arasında bugünlerde İşkur'un hizmet verdiği binanın Uray Caddesine bakan cephesindedir. 1958' de Belediye Akkahve' ye taşınıncaya kadar bu binada hizmet vermiştir.
*** İt Avı (1987) kitabı Toprak Kokusu isimli öyküden...
**** Akkahve karşısındaki Güneş Sinemasının yapıldığı alan Lübnan' lı Sursok ailesinindi. 1930'larda kentin önemli isimlerinden Abdullah Ersoy, Mithat Toroğlu ve Joseph Dakkak araziyi satın alıp sinema inşa ettiler. Sinema 1939' da faaliyete geçti. Halil' in anlattığı 1955'lerde sıcaktan kavrulan Mersin' in en önemli eğlence mekanlarından biri sinemanın yazlığıydı. Uzun yıllar kente hizmet veren sinema 70'lerde yıkılıp yerine işhanı dikildi. Bilahare SSK Müdürlüğüne geçti. Günümüzde de SGK Müdürlüğü olarak faaliyet gösteriyor.
***** İt Avı kitabı Şiir, Bahar, Deniz isimli öyküden...
YORUMLAR
A24 Yazarları
Kitap israfına şimdi de EBA mı eklendi
