Ölümcül bir durum: Atardamar yırtılması
Aort, kalpten çıkan ve bütün vücuda kanın yayılmasını sağlayan ana damardır. Aort diseksiyonu hastalığı, büyük atardamar duvarının bir sebeple iki tabakaya ayrılması ve bu iki tabaka arasına kan ve pıhtı dolmasıdır. Bu durumdaki damarın yırtılma riski artar, organ ve dokulara giden atardamarların tıkanmasına neden olabilir.Diseksiyonlarda durum duvarın tam kat yırtılmasına kadar ilerleyebileceği için hayati tehlike söz konusu. 100 hastadan 10’u hastaneye ulaşamadan yaşamını yitirir.
Aort yırtılması neticesi ölen ünlülere örnek, Einstein, Turhan Selçuk, Savaş Dinçel verilebilir.
Tıbbi adı “aort diseksiyonu” olan hastalıkta, yırtılan damarın içine giren kan, her kalp atımında ilerleyerek damar cidarının katmanlarını birbirinden ayırır. Böylece kanın aktığı 2 kanal oluşur. Biri gerçek, diğeri yalancı kanal. Kan akımı iki kanalda da yetersizdir. Akut Aorta yırtılması erkeklerde kadınlara göre daha sık görülmektedir. Kadınlarda prognozu daha kötüdür. Belirtilerin çok tipik olmaması nedeniyle teşhis sıklıkla geciktirilir ve bu da hasta için tehlikeli sonuçlar doğurabilmektedir.
Aort diseksyonu gelişmesi için uygun Risk Faktörleri: uzun yıllardır var olan hipertansiyon (hastaların %75), sigara, uyuşturucu (kokain, amfetamin), kolesterol yüksekliği, damar bağ dokusunu etkileyen doğmalık hastalıklar (marfan, iki parçalı aort kapağı, aort istmus darlığı, marfan benzeri diğer hastalıklar), Tavma ( trafik kazasında göğüse çarpma, yüksekten düşme), damarın yangı hastalıkları (tüberküloz, frengi, dev hücreli arter yangısı)
Aort yırtılmasının sıklıkla ilk işareti çok ani görülen göğüs ağrısı, sırtta kürek kemikleri arasında olan ağrıdır (dayanılmaz bir ağrıdır). Sırt ağrısı bel bölgesine kadar yayılabilir. Diseksiyon yan dal damarların kapanmasına sebep olabilceğinden koronerlere, beyine ve karın bölgesine az kanın gitmesine bağlı şikayetlere, bulgulara sebep olabilir.
Yırtılma kalbe yakınsa kalp ile ilgili belirtiler görülebilir (koroner yetmezlik, aort kapak yetmezliği, kalp çevresi kesesinde kan birikimi gibi).
Çok ölümcül bir durum olduğundan görüldüğü/düşünüldüğü an müdehale edilmelidir. Bu bakımdan ilk saatlerde teşhis çok önemlidir. Fakat ne yazık ki hastaların sadece yüzde 39’nda ilk 24 saatte doğru teşhis konulabilmektedir. Bunun nedenini aort diseksiyonunun diğer kalp damar hastalıkları acilleri gibi çok sık görülmesinde ve şikayetlerin çok tipik olmamasindadir (akut koroner sendromlar 100.000 nüfusta 440, akciğer embolisi 100.000 nüfusta 69, akut aort yırtılması (diseksiyonu) 100.000 nüfusta 4).
Kadınlarda, hipertansiyonu olmayan hastalarda ve de daha önce kalp ameliyatı olmuş kişilerde diğerlerine göre daha çok teşhis gecikmeleri görülmektedir.
Teşhiste acilde yemek borusundan yapılan Eko (transözofajial TEE) ve CT ( Bilgisayarlı tomografi) en hızlı tanıya götüren yöntemlerdir.
Bazen yükskek derecede aort diseksiyonu şüphesi olan hastalar direk ameliyathaneye transfer edilmekte ve direk ameliyathane masasında hastalara yemek borsundan eko yapılmakta ve kesin teşhis konulmaktadır. Hasta teşhis kesinleşince de anestezi alıp ameliyat edilmektedir.
Kalbe yakın aorta yırtılmasında (A Tipi diseksiyon) acil tedavi
Çok tehlikeli olan bu durum ani tüm katmanların tam yırtılmasına sebep olup büyük iç kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden kalbe yakın bölge aort diseksiyonu (aort yırtılması) düşünülen ve görülen hastalarda hiç vakit kaybetmeden hemen acilen ameliyat edilir. Ameliyatsız bu hastaların hayattta kalma şansı çok düşüktür. Aort diseksiyonu cerrahisi kompleks bir cerrahidir, ameliyat edilenlerin de %20’si kaybedilir.
Genelde seçilen yöntem açık cerrahidir. Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciğer makinesine devreder,aortun genişlemiş/yirtilmis bölgesini nin yerine sentetik bir kumaştan yapılmış, uygun boyda bir tüp yerleştirir. Eğer kapakta, aorttan çıkan dallarda sorun varsa onları da onarır.
Daha alt seviye (inen Aorta yani B Tipi diseksiyonlar) özellikle karın bölgesi diseksiyonları cerrahi olmadan da ilaçla (optimal kan basıncı) stabilize edilebilir.Nadiren bu vakalarda stabilizasyon sağlanamazsa girişmsel olarak ana atardamara içten geçirilen bir protez ile tedavi edilir. B Tipi dışeksiyonda açık cerrahi çok az olarak kateter ile tedavi edilemeyen durumlarda uygulanır. Son yıllarda B Tipi (Aorta inen kısmında gelişen) dıseksiyonlu vakalarda da da erken dönemde kateter ile protez uygulanmasının prognoza (tam yırtılma ve ölüm) olumlu etkisi olduğu yönünde yayınlar vardır. Fakat bu henüz standart değildir.
Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmeli? Hipertansiyon tedavisi çok önemlidir. Ağır kaldırma, şiddetli ıkınma geçici de olsa tansiyonu çok yükseltebilir. Hastanın çocukları ve kardeşleri aort genişlemesi bakımından kontrol edilmeli. Yine de Aorta keseleşmeleri (Anevrizma) risk faktörleri olanlarda her noktadan yeniden görülebildiği için kontrol önemlidir. Yapılan tedavi şekline bakılmaksızın tüm hastalar ömür boyu kontrol altında kalmalıdırlar Kontrollerinin sıklığını Kalp Damar Cerrahi/ Kardiyoloji Klinikleri belirler.
